Sabine van der Spoel Puber 4 jan 2025, 11:01

Leestijd: 5 minuten

Hoe kun je ervoor zorgen dat je puber meer verantwoordelijkheid neemt? 

Pubers en verantwoordelijkheid. Die twee gaan niet altijd zo goed samen als ouders zouden willen. Hoe kun je je kind ondersteunen als je hem of haar meer verantwoordelijkheidsgevoel wil bijbrengen? 

Het is normaal dat pubers wat moeite kunnen hebben met het nemen van verantwoordelijkheid. Dat betekent echter niet dat je als ouder geen hulp kunt bieden. Pedagoog en GGZ-agoog Kelly Snijders legt uit hoe. 

Geen verantwoordelijkheid nemen

Het niet nemen van verantwoordelijkheid kan verschillende oorzaken hebben. Luiheid is een mogelijkheid, maar volgens Snijders ligt het vaak aan het uitblijven van motivatie of de afwezigheid van een beloning voor de genomen verantwoordelijkheid. “Verantwoordelijkheid nemen komt vaak voort uit de vraag: Wat krijg ik ervoor terug? Wat is de beloning? Dat is vaak de motivatie die soms ontbreekt”, vertelt de pedagoog. “Als de ouder bijvoorbeeld elke dag de broodtrommel voor het kind klaarmaakt, dan wil het kind in ruil daarvoor best de hond uitlaten. Maar als het eenrichtingsverkeer is, valt die motivatie om iets te doen vaak weg.” 

Geen beloning

Een kind dat geen huiswerk maakt, lijkt onverantwoordelijk bezig te zijn, maar ook dat kan te maken hebben met het uitblijven van een beloning. “Veel kinderen weten vaak nog helemaal niet wat ze willen worden en hoe het doen van het huiswerk bijdraagt aan hun toekomstperspectief. Het halen van goede cijfers kan voor sommige kinderen genoeg motivatie zijn om hun huiswerk te maken, maar andere kinderen vragen zich af wat ze nou aan die goede cijfers hebben. Waarvoor doen ze nou eigenlijk hun best?” 

Onzekerheden

Ook onzekerheden kunnen een rol spelen bij het niet willen nemen van verantwoordelijkheid. “Neem bijvoorbeeld de verantwoordelijkheden die je krijgt bij een bijbaantje. Voor een kind dat dat nog nooit heeft gedaan, kan dat best spannend zijn. Je moet een baantje zoeken, solliciteren, er komt veel op je af, wat demotiverend kan werken.” Daarnaast spiegelen jongeren zich vaak aan elkaar. “Kinderen hebben vaak contact met oudere vrienden en vergelijken zichzelf met hen. Als die vrienden vijf euro per uur verdienen, waarom zouden zij dan voor drie euro gaan werken?” Het ontbreken van een gewenste beloning kan ervoor zorgen dat tieners niet willen of kunnen omgaan met bepaalde verantwoordelijkheden. 

Verantwoordelijkheid stimuleren 

Het uitblijven van een beloning kan voor tieners een reden zijn om verantwoordelijkheden uit de weg te gaan. Maar hoe kun je je puber dan stimuleren om meer verantwoordelijkheden te nemen? 

Volgens Snijders zit het ‘m allemaal in de juiste communicatie. “Het is belangrijk dat je je kind goed informeert. Daarmee bedoel ik dat je je kind moeten laten inzien wat beweegredenen kunnen zijn.” Als een kind bijvoorbeeld nieuwe sneakers wil, dan kun je uitleggen dat het daar zelf voor kan sparen door een bijbaantje te nemen. Al moet je als ouder wel goed op de wens van het kind inspelen. Zo kan het ook zijn dat het helemaal geen nieuwe sneakers hoeft. Dan heeft het daar helemaal geen interesse in. 

Loslaten

Ook loslaten hoort erbij, hoe lastig dat soms is. “Het niet willen nemen van verantwoordelijkheid is bijna altijd een fase en die kan best even aanhouden. Ik vraag weleens aan ouders hoe lang het duurde voor het kind papa of mama kon zeggen. Daar zijn ouders vaak wel twee jaar mee bezig geweest. Destijds moest je steeds maar weer ‘papa’ en ‘mama’ herhalen voor het kind het ging zeggen. Het aanleren van normen en waarden kan ook een lange tijd duren. Dat vinden veel ouders frustrerend. Ze hadden immers de dag daarvoor al uitleg gegeven en de dag daarvoor ook. Ze hopen dat het dan een keer binnendringt, maar helaas, het kan echt een tijdje duren.” 

Helpen met verantwoordelijkheden 

Het nemen van verantwoordelijkheden is iets wat je kind uiteindelijk echt zelf zal moeten doen. Wel kun je als ouder een ondersteunende rol innemen. Dit kun je volgens de agoog doen door empathie en begrip te tonen en hulp te bieden. “Zeg bijvoorbeeld: ‘Goh, ik zag op magister dat je erg veel huiswerk hebt. Kan ik je ergens mee helpen?’” Op die manier laat je zien dat je er voor het kind bent, maar geef je hem of haar ook de ruimte om zelf met een oplossing te komen. “En als je kind geen hulp van jou wil, laat hem of haar dan weten bij wie ze nog meer terecht kunnen. Misschien wel bij een opa, oma of tante.” 

Het kan ook helpen om het kind keuzes te bieden, zodat hij of zij meer gevoel van eigen controle heeft. “Geef je kind altijd een keuze. Als je tiener zijn of haar huiswerk nog moet maken en ook de hond nog moet uitlaten, vraag dan wat hij of zij eerst wil doen: het huiswerk of de hond uitlaten?” 

Consequent blijven 

Ook duidelijke afspraken kunnen het kind helpen om meer verantwoordelijkheden te nemen, of om in ieder geval een beter idee te krijgen van de impact van zijn of haar keuzes. “Een vrij typisch voorbeeld is dat kinderen hun rijbewijs van de ouders cadeau krijgen als ze niet gaan roken. Pubers kunnen dan misschien wel compromissen willen sluiten, maar als ouder moet je heel stellig zijn over de regels in huis en daar consequent in blijven.” 

Bovendien, zo vervolgt Snijders, hoef je minder vaak strijd te voeren als de regels duidelijk zijn. “Dan kun je simpelweg zeggen: ‘Je kent de afspraak, jammer dat je er niet respectvol mee omgaat.’ Dat helpt om verantwoordelijkheid op een rustige en heldere manier te stimuleren.”

Kelly Snijders

Kelly Snijders is pedagoog, GGZ-agoog en coach bij kllsn coaching. Door te onderzoeken wat de unieke behoeften van een kind zijn, helpt zij ouders die op zoek zijn naar een positieve verandering in het leven van hun kind. 

Emma heeft drie kinderen, een zoon van één jaar en twee dochters van drie en vier jaar. Sinds kort gaan haar dochters al alleen naar de speeltuin verderop in de straat. Volgens Emma kan dit prima en zijn de meiden verantwoordelijk genoeg.

Schade door kinderen: bij wie ligt de verantwoordelijkheid?