Wilma Groothuis Opvoedadviezen 29 mrt 2025, 13:01

Leestijd: 5 minuten

Wanneer is de verlatingsangst van mijn kind zorgwekkend? Orthopedagoog geeft advies

Het komt vaak voor bij kinderen: verlatingsangst. Hoewel het meestal gewoon een fase is, kan het lastig zijn voor ouders om ermee om te gaan. Want waar doe je goed aan? En wanneer neemt de verlatingsangst zorgwekkende proporties aan?

Dit vroegen wij aan orthopedagoog Tischa Neve.

Verlatingsangst is normaal

“Verlatingsangst is heel normaal bij kinderen”, aldus Neve. “Het komt bij bijna alle kinderen weleens voor, in verschillende fases van hun leven, met name in hun jongste jaren. Het hoort heel erg bij het proces waarin kinderen ontdekken dat zij en hun ouders verschillende mensen zijn. Dat je niet een soort verlengstuk van je ouders bent, wat je als hele kleine baby voelt.”

In het tweede levensjaar gaan kinderen voelen dat ze letterlijk van hun vader en moeder af kunnen bewegen. Neve: “Het brein begrijpt dan dat je een eigen individu bent, maar ook dat papa of mama echt weg kan gaan. Ze snappen dan nog niet dat als je weg bent, je ook weer terugkomt. Dat is iets dat ze moeten leren.”

In de peuterleeftijd en ook zelfs in de basisschoolleeftijd kunnen er nieuwe pieken ontstaan in die verlatingsangst. “Dan heeft het vaak te maken met nieuwe situaties of spannende veranderingen”, vertelt Neve. “Bijvoorbeeld een nieuwe groep op school of een broertje of zusje die erbij komt. Het karakter van een kind speelt ook wel mee, het ene kind heeft sneller last van verlatingsangst dan de ander.”

Wat kun je doen als ouders?

Volgens de orthopedagoog is het belangrijkste dat je het serieus neemt en probeert te snappen wat erachter zit. “Namelijk dat ze het even heel moeilijk vinden en het gewoon niet goed kunnen overzien in hun koppie. Wat daarna belangrijk is, is dat je erkenning geeft voor de angst die er is. Vertel dat dat gevoel erg mag zijn.”

Aan de andere kant moet je volgens Neve ook niet teveel erin blijven hangen of je kind gaan overtuigen dat het allemaal niet erg is. “Bied vooral voorspelbaarheid, geef aan wanneer je weer terug bent. Maak veiligheid zichtbaar door rituelen, een vaste bedtijdroutine, een foto op het nachtkastje of een knuffel met jouw geur.”

Wanneer moet je je zorgen maken?

Maar hoe weet je of de verlatingsangst van je kind nog gezond en onschuldig is? “Zolang de verlatingsangst met vallen en opstaan beter wordt en je ziet dat je kind op andere momenten wel durft en groeit en kleine stapjes maakt, dan is het meestal gewoon een normale ontwikkelingsfase of even een periode dat het speelt. Dan hoef je je absoluut geen zorgen te maken”, aldus Neve.

Verlatingsangst is volgens de orthopedagoog pas een probleem als het heel lang aanhoudt, steeds heftiger wordt of als je kind erdoor vastloopt in het dagelijkse leven. “Als je kind niet meer naar school wilt, niet meer bij anderen durft te zijn of te spelen of als er lichamelijke klachten komen. Of als je als ouder merkt dat je zo gaat leven naar die angst dat het iedereen belemmert, dat je zo ermee bezig bent om te voorkomen dat je kind alleen is of het moeilijk heeft, dan is het goed om hulp te zoeken of te kijken wat het kind nodig heeft.”

Neve: “Als je merkt dat de verlatingsangst hele grote vormen aannneemt en jullie er samen geen stapjes meer in maken, dan kan het goed zijn om even iemand mee te laten denken. Dat hoeft niet gelijk heel groot of dat je meteen met je kind ergens heen moet. Je kan ook zelf een opvoedconsult doen, om even te kijken naar je eigen rol erin.”

Verlatingsangst door heftige situatie

Verlatingsangst kan ook ontstaan door een heftige situatie, zoals een van de ouders die plotseling naar het ziekenhuis moest, een dierbare die overlijdt of een scheiding. “In zulke gevallen is het heel logisch dat een kind het moeilijk vindt als een ouder weggaat of als hij zelf weggaat. Dan zit die verlatingsangst niet in de ontwikkeling, maar in een gebeurtenis waardoor het vertrouwen een knauw heeft gekregen.”

Dat kan zich uiten in opeens weer in bed plassen, niet alleen willen zijn, emotionele buien of juist heel stil worden. “Dat kan allemaal met die gebeurtenis te maken hebben, wat ook logisch is. Wat lastig is, is dat kinderen dan niet altijd zeggen: ‘Ik ben bang dat jij weggaat en niet meer terugkomt.’ Ze laten het vaak zien door bijvoorbeeld meer te controleren; te vragen waar je heen gaat en wanneer je terug bent, of dat ze heel emotioneel zijn als je ze achterlaat.”

Praat erover

Als dingen passend zijn bij een gebeurtenis, dan is het volgens Neve niet iets om je meteen zorgen over te maken. “Wees er voor je kind en praat over wat er gebeurd is. Verwoord het, geef ruimte aan de angst, maar vertel ook het einde van het verhaal. Bijvoorbeeld: ‘Weet je nog toen de ambulance kwam? Dat was spannend hé, want je wist niet wat er gebeurde. Maar het is allemaal weer goedgekomen, we zijn weer samen thuis.'”

Wat je beter niet kan doen, is zeggen dat het nooit meer gaat gebeuren, dat je nooit doodgaat of dat je nooit weggaat. “Dat weet je niet. Je kan wel zeggen dat je alles eraan doet om iets te voorkomen, maar dat je niet kan beloven dat iets niet gebeurd. Maar mocht er zoiets toch gebeuren in de toekomst, je er ook alles aan doet om er samen zo goed mogelijk mee om te gaan.”

Wanneer hulp inschakelen?

Maar wanneer moet je als ouders toch aan de bel trekken? “Pas als het hele grote vormen aanneemt en het je kind langdurig echt belemmert, dan is het iets om je zorgen over te maken. Als je kind vast blijft zitten in de angst, de angst steeds groter wordt in plaats van minder of het maanden later nog steeds heel heftig is. Of als het gedrag van je kind erg verandert; hij wil niet meer spelen, hij huilt heel veel, hij wordt snel boos, hij slaapt slecht of hij krijgt lichamelijke klachten.”

Merk jij bovenstaande factoren bij je kind? Dan is het goed om iemand mee te laten kijken of het in ieder geval met iemand te bespreken. Neve: “Denk aan een kinderpsycholoog of een opvoedcoach; om samen te kijken: is dit gedrag passend bij de situatie? Dat kan jou als ouder ook rust geven. Als jij je veel zorgen maakt, dan kan dat elkaar alleen maar versterken. Hoe meer rust jij hebt, hoe beter het is voor je kind.”

Zo reageren kinderen op verlies als een dierbare overlijdt