Lisa van den Akker Opvoeden 9 feb 2023, 06:40

Leestijd: 7 minuten

Met je kind praten over seks: 3 verbeterpunten voor (bijna) alle ouders

Er zijn maar weinig kinderen die ontkomen aan een stichtelijk woordje over bloemetjes en bijtjes. Zo’n vijf van de tien ouders heeft het daar al met zijn kleuter over en dat loopt op tot ruim negen van de tien ouders zodra het kind de tienerleeftijd bereikt. Toch zijn er voor (bijna) alle ouders nog wat verbeterpunten als het aankomt op praten over seks.

Alles bij elkaar doen we het in Nederland zo slecht nog niet. Amerikaanse jongeren bijvoorbeeld praten naar eigen zeggen veel minder vaak met ouders over seks en áls ze dat doen, krijgen ze meestal alleen maar te horen dat ze zich seksueel moeten onthouden.

Met je kind praten over seks

Dat zit dus wel goed, zal je denken, applaus voor onszelf. Bij nadere beschouwing zijn er echter toch nog wel wat verbeterpuntjes aan te geven. Denk niet te snel dat die niet voor jou opgaan; de meeste ouders denken dat namelijk.

Verbeterpunt 1: oefenen op het droge

Wíj kunnen dan wel denken dat we Het Onderwerp al vaak genoeg op de agenda hebben gezet, onze kinderen denken daar toch iets genuanceerder over. Ongeacht het onderwerp blijken ouders steevast een optimistischer inschatting te maken van de mate waarin zij het daar met hun nageslacht over hebben dan die kinderen zelf aangeven. Blijft het bij ons bij goede bedoelingen? Denken we met één goed geplaatste opmerking klaar te zijn met onze seksuele voorlichting? Zijn we niet duidelijk genoeg?

‘Misschien is zo’n gesprek eerder een big deal voor ouders dan voor jongeren. Ouders vinden dat het bij hun taak past. Tegelijkertijd vinden ze het ook best lastig. Is het eenmaal besproken, dan geven ze zichzelf een schouderklopje. Hun kinderen zijn zo’n gesprek vaak zo weer vergeten. Vraagt een onderzoeker naar hun ervaringen, dan zullen ouders vaker gesprekken rapporteren dan hun kroost,’ aldus onderzoeker Hanneke de Graaf van Rutgers WPF.

Psycholoog Ineke Mouthaan van Rutgers WPF vermoedt dat ouders een terloopse opmerking of een in bedekte termen verpakt advies al snel zien als een goed gesprek over seksualiteit. ‘Om kinderen beter voor te bereiden en met ze in gesprek te komen, kun je gebruik maken van de “Wat zou jij doen?”- techniek. Dat werkt zowel bij jonge als bij oudere kinderen. Daarbij leg je ze hypothetische situaties voor en vraagt ze hoe zij daarmee zouden omgaan. Een soort oefenen op het droge. Wat zou jij doen als je verkering hebt, maar eigenlijk verliefd bent op een ander? Wat zou jij doen als iemand je vraagt je uit te kleden voor de webcam? En wat zou jij doen als je heel erg opgewonden bent en de ander eigenlijk niet verder wil?’

Seksuele voorlichting aan kinderen: 4 vragen aan de expert van Rutgers, hét kenniscentrum over seksualiteit

Verbeterpunt 2: praten over wensen en grenzen

Ouders bespreken vaker de minder beladen seks-onderwerpen dan de persoonlijker zaken. Verliefdheden, vriendschap en relaties; daar hebben we het ’t meest over, zelfs al met onze kleuters. Over vrijen, zwangerschap en geboorte, lichamelijke veranderingen in de puberteit, verschillen tussen jongens en meisjes en homoseksualiteit praten we het minst, en al helemaal niet met onze kleuters.

Maar nog ingewikkelder vinden we het om met onze tieners te praten over hun wensen en grenzen op seksueel gebied: wat ze leuk vinden en wat ze (nog) niet willen doen. Vooral dat eerste vinden we eng: bijna driekwart van de ouders heeft het daar nog nooit met hun puber over gehad.

‘Dat komt ook wel heel dichtbij,’ zegt De Graaf. ‘Ouders en kinderen willen liever niet van elkaar weten wat er in de slaapkamer gebeurt.’ Áls we het erover hebben, gebeurt dat vaak met de vinger denkbeeldig opgeheven: ‘Pas op!’ en ‘Doe niets wat je niet wilt!’ Mouthaan: ‘Veel ouders hebben de neiging vooral te waarschuwen.’ Dat komt omdat ze bang zijn dat hun kind eerder aan seks zal beginnen of te grote risico’s zal nemen. ‘Dat is niet zo. Sterker nog: jongeren die beter voorgelicht zijn beginnen later aan seks, op een moment dat ze er zelf aan toe zijn. Terwijl kinderen die geen voorlichting hebben gehad juist vroeger gaan experimenteren.’

Bovendien, als ze er eenmaal hun zinnen op hebben gezet, houd je dat als ouder toch niet tegen. ‘Verbieden heeft geen enkele zin. Vertel wat jij ervan vindt – heus, dat vinden ze wel belangrijk – en praat daarover. En zorg dat je kind goed voorbereid is.’ Praat dan niet alleen over technische zaken, maar juist ook over de emotionele kanten van seksualiteit en intimiteit. Inderdaad ja, die wensen en grenzen. ‘Kinderen moeten hun eigen thermometer in contacten met anderen leren kennen en leren vertrouwen op hun eigen gevoel.

Van jongs af aan kun je ze al duidelijk maken dat het belangrijk is dat je je op je gemak voelt bij iemand, dat je geen dingen tegen je zin doet, dat je met elkaar moet praten. Over verwachtingen, maar óók als je teleurgesteld bent.’ Om daarover te kunnen praten moeten kinderen natuurlijk wel weten wat ze leuk en prettig vinden. ‘Ze moeten de ruimte krijgen om dat te ontdekken.’ Dat maakt een kind weerbaar in de liefde.

Seksuele voorlichting: ‘mama, als je masturbeert, wie houdt dan je piemel vast?’

Verbeterpunt 3: sekspraatjes met jonge kinderen

Over bepaalde dingen wordt met kinderen onder de 10 niet vaak gesproken. Met name voorbehoedsmiddelen en veilig vrijen en vrijen en geslachtsgemeenschap zijn verzwegen thema’s. ‘Te jong’ is voor veel ouders de belangrijkste reden om het onderwerp te verzwijgen. Toch is het volgens deskundigen belangrijk om al vroeg met kinderen over seks te praten. Eerst over makkelijke onderwerpen (‘Dat leuke jongetje’, ‘Het verschil tussen een meisjes- en een jongetjesplasser’) en dat allengs uitbreiden tot heikeler thema’s. Hoe langer je het uitstelt, hoe groter de kans dat je het er nooit meer over hebt, weten ouders van 15- en 16-jarigen die Het Gesprek nog nooit zijn aangegaan: het is nu te moeilijk. ‘Vanaf een jaar of 13 voelen kinderen zich zelf ook ongemakkelijk bij dit onderwerp,’ weet Mouthaan.

Door niks te zeggen zeg je trouwens ook iets: namelijk dat het onderwerp niet bespreekbaar is. Je loopt het gevaar dat kinderen dan zelf op zoek gaan naar informatie. Via internet, tv, vrienden, bibliotheek. Op zich hoeft daar niks mis mee te zijn, alleen ontneem je jezelf dan de kans om je eigen waarden en normen op dit gebied over te dragen op je kinderen. Misschien komt die alternatieve informatie wel helemaal niet overeen met wat jij zou willen zeggen. Dat kleintjes er nog niet aan toe zijn omdat ze toch ‘niks’ doen, is een wijdverbreid misverstand. Rutgers WPF deed een onderzoek onder J/M-ouders en vroeg hun welke seksuele gedragingen zij zien bij hun 2- tot 12-jarige kinderen.

En daaruit blijkt dat het onder de allerjongsten al heel normaal is om thuis hun geslachtsdelen aan te raken of te bekijken, kindertjes kusjes te geven, vieze woorden te roepen, iemands borsten aan te raken of verleidelijk te dansen (met de billen draaien). Geen hardcore seks, maar wel degelijk gedrag met een seksuele lading.

‘Ze zijn al bezig met liefde, relaties en seks voordat ze pubers zijn,’ aldus Mouthaan. Zelfs een baby: die ontdekt het eigen lichaam. Een kind is daarom nooit te jong om erover te praten. Mouthaan zou ouders zelfs aanraden daar al op peuter- of kleuterleeftijd mee te beginnen. ‘Dan is de band met de ouders heel sterk en zijn ze gevoelig voor alle informatie die hun ouders hun geven. Maak daar gebruik van. Wees niet bang dat je te veel vertelt: een kind pikt alleen op wat bij zijn leeftijd past.’

Handige voorbeeldzinnen om te praten over seks

1. ‘Wat jij fijn en leuk vindt, hoeft een ander niet prettig te vinden.’
   Jongens en meisjes kunnen verschillen in verwachtingen, gedrag of ervaringen, zeker op seksueel gebied.
2. ‘Iedereen heeft lekkere plekjes.’
   Daarom is het belangrijk dat ze hun eigen lijf goed kennen.
3. ‘Je hebt een ja- en een nee-gevoel.’
   Jonge kinderen kunnen zo het verschil voelen tussen wat ze wel (ja-gevoel) en niet (nee-gevoel) willen.
4. ‘Mensen kunnen ook zonder woorden aangeven wat ze wel en niet willen.’
   Leer ze ook op non-verbale signalen te letten.
5. ‘Als iemand A zegt, betekent dat niet automatisch B.’
6. ‘Bij seks is het belangrijk dat je allebei geniet.’
   Dat kan alleen als beide partners ermee instemmen, als ze het leuk met elkaar hebben en met elkaar rekening houden.

Seksuele voorlichting: de volgende lessen moet je je kind meegeven