Lise Steegmans Mentale gezondheid 29 mrt 2022, 19:07

Leestijd: 7 minuten

Van symptomen tot steun: alles wat je wil weten over stress bij je kind

Een nieuwe school of klas, proefwerken, schoolexamens, maar ook sociale druk, spannende uitstapjes of sociale veranderingen in het leven. Er is genoeg in het leven van een kind dat kan zorgen voor stress.

Hier lees je alles over stress bij kinderen, hoe je ze hiermee kunt helpen en wat je kunt verwachten.

Stress bij kinderen

Wie dacht dat kinderen alleen boos of vrolijk kunnen zijn, komt van een koude kermis thuis. Net als bij volwassenen kunnen kinderen kampen met stress. En net als bij volwassenen verschilt de mate van stress, de reactie hierop en de omgang hiermee per kind. Ieder kind is uniek en zal op zijn eigen unieke manier met stress omgaan.

Stress bij jonge kinderen

Over het algemeen geldt dat je stress bij je kind kunt herkennen door veranderingen in het normale gedrag. Dat is vooral bij jonge kinderen een opvallende indicator. Hierbij mag je denken aan:

• een verandering in nachtrust en het slaapritme,
• een verandering in de eetgewoonten,
• een toenemend aantal huil- of driftbuien,
• nachtmerries en angsten voor het slapengaan,
• fysieke pijntjes zoals hoofdpijn en buikpijn,
• meer op het haar kauwen of duimen,
• veranderende stoelgang.

Let wel: deze symptomen hoeven op zichzelf geen stress te betekenen. Ze kunnen ook in verbinding staan met groei, een gewoonte of wangedrag. Als het gedrag van een kind verslechtert, kan dit een teken zijn dat er meer aan de hand is. Het is dan verstandig om advies te vragen aan een professional.

Stress bij tieners

Bij oudere kinderen zoals tweens, tieners en jongvolwassenen is stress moeilijker te herkennen. Uiteraard verschilt het ook bij deze leeftijdsgroepen van persoon tot persoon (en van leeftijd tot leeftijd). Maar als je kind echt gestrest is, dan kun je dat merken aan een of meer van de volgende symptomen:

• hoofdpijn,
• buikpijn,
• misselijkheid,
• slaapproblemen, waaronder slapeloosheid, moeite met inslapen of doorslapen,
• prikkelbaarheid,
• educatieve problemen,
• veranderingen in hun sociale gedrag.

Wat kan stress veroorzaken bij kinderen?

Een heleboel verschillende factoren kunnen leiden tot stress bij je kind. Van schoolprestaties tot een volle sociale kalender, het kunnen allemaal triggers zijn voor paniek, angst en een gevoel van overweldiging. Hieronder vind je een overzicht de meest voorkomende oorzaken van stress bij kinderen van 18 maanden tot 18 jaar.

Verlatingsangst

Een beetje sneu, want het hoort er nou eenmaal echt bij: verlatingsangst. Dit kan bij baby’s, peuters en kleuters een belangrijke oorzaak zijn van stress. Verlatingsangst kan opspelen wanneer je je kind afzet bij de peuterspeelzaal of school, maar als er sprake is van een nieuwe dagopvang. Dit kan leiden tot meer aanhankelijkheid, een moeizamer afscheid of flinke tranen in de armen van nieuwe verzorgers.

Veranderingen in de familie

Grote veranderingen in het gezin, zoals een overlijden, een echtscheiding, het baanverlies van een ouder of een nieuw huis kunnen kinderen van alle leeftijden onder druk zetten. Dat komt doordat hierdoor even de boel overhoopt ligt; schema’s worden verstoord en routines worden doorbroken. Zelfs positieve veranderingen, zoals de geboorte van een broertje of zusje, kunnen als stressvol worden ervaren.

Eigenlijk moet je het zo zien: veraderingen staan voor kinderen gelijk aan stress. Als er sprake is van een aanzienlijke impact op de manier waarop het leven normaal gesproken wordt geleid, dan kan stress een gevolg zijn.

School

Daar is ‘ie dan, de grootste inkopper uit het lijstje: school. Tweens, tieners en jongvolwassenen kunnen al gebukt gaan onder de hoge druk van onze prestatiemaatschappij, piekeren over schoolwerk of cijfers en de vele verantwoordelijkheden die komen kijken bij de schooltijd. En dan hebben nog niet eens de omgang met klasgenootjes (de leuke en de niet leuke), pesten en groepsdruk genoemd…

Propvolle schema’s

Gitaarles op maandag, hockey op dinsdag, bijles op woensdag, nog een keer hockey op donderdag… Het klinkt allemaal leuk en ontplooiend, maar de magie van kind zijn is dat je in het nu leeft – en nog niet zo ver vooruit hoeft te kijken. Kinderen hebben tijd nodig om de wereld om hen heen te ervaren. Als ze hier niet de tijd voor krijgen, dan kan dit stress veroorzaken.

Dat geldt ook voor de drukke agenda van de papa of de mama. Als die agenda het ritme van een kind negeert, kan er ook stress optreden.

Onverwachte wereldgebeurtenissen

Grote enge gebeurtenissen zoals bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne of natuurrampen, schietpartijen op scholen en terroristische aanslagen kunnen bij kinderen van alle leeftijden stress veroorzaken. Dat geldt ook voor blootstelling aan geweld op het journaal of onbedoelde in een enge film of commercials op televisie. Kinderen pikken namelijk de stress om hen heen óók op. Daarom is de Kijkwijzer in het leven geroepen.

Puberteit

Het ondergaan van lichamelijke veranderingen en/of het bereiken van de puberteit kan ook stressvol zijn. Al die veranderingen binnen en buiten het lichaam… En wat denk je van dat bijbehorend ongemak en onhandigheid? Je snapt het al: stress!

Wat kun je doen tegen stress bij je kind?

De symptomen herkennen is natuurlijk de eerste stap. Maar stel je kind ervaart stress, wat kun je dan doen?

Keep calm and carry on

Als je kind stress ervaart, is het belangrijkste dat je als ouder kalm blijft. Doe dit terwijl je de gevoelens van je kind erkent. De gevoelens van je kind doen er altijd toe en zijn altijd legitiem. Echter, en nu komt het moeilijke, je hoeft er niet altijd naar te handelen.

Neem nou bijvoorbeeld je kleuter die niet naar school wil. Het is niet de bedoeling dat je je kleuter thuis houdt. Je kunt dan zeggen: “Ik weet het, ik begrijp het, dit is heel moeilijk. Ik weet dat je echt niet wil gaan omdat je thuis genoeg plezier hebt. Ik begrijp je volledig, maar je gaat wel.”

Houd je aan het schema

Rust, reinheid en regelmatig. Het is voor kinderen vaak de sleutel tot een stressvrij leven. Vooral voor peuters en jonge kinderen hebben de drie r’s grote invloed. Schema’s geven hun een gevoel van controle en ze dit hebben ze nodig in het creëren van een gevoel van rust.

Maar niet alleen peuters en kleuters hebben baat bij rust, reinheid en regelmaat. Alle kinderen kunnen stress ervaren als ze oververmoeid zijn. Om je kind te helpen met het omgaan met de stressoren van het leven, zijn een goede nachtrust, voldoende dutjes, gezonde maaltijden en voldoende beweging een must.

Maak tijd vrij voor pauzes

Zoals we hierboven al schreven: rust is belangrijk voor kinderen van alle leeftijden. Zorg er dus voor dat je voldoende tijd inbbouwt voor rustpauzes, dutjes en voorbereidin op activiteiten. Want verrassing: kinderen leven volgens een veel langzamere klok dan volwassenen. Ze denken niet na over wat ze nu en straks gaan doen. Kinderen rusten terwijl ze kijken naar een slapende kat, onderzoeken kleurpatronen in het tapijt, staren uit het raam of liggen languit op de bank. Dat jij het druk hebt, wil niet zeggen dat je kind het druk moet hebben.

Vooruit plannen en verwerking toestaan

Ouders en verzorgers hebben veel in de hand, dus ook hóe ze een stressfactor presenteren aan hun kinderen. Hoe maak je iets bespreekbaar, hoe verpak je het en hoe beantwoord je eventuele vragen? Tip: begin eerlijk en hou het klein.

Stel, in het geval van een overlijden, dan kun je zeggen: “We wilden je laten weten dat oma erg ziek was en dat ze stierf.” Als je kind vragen heeft, kun je beslissen hoe je het sterfteproces beschrijft, afhankelijk van de leeftijd en volwassenheid van je kind en je comfortniveau. Geef je kind vervolgens de tijd om de informatie te verwerken.

Check het mediagebruik

Kinderen ontgaat niets. Dus ook niet als jij het journaal kijkt en er iets vervelends op het beeldscherm is te zien. Zorg ervoor dat je je bewust bent van eventuele risico’s van de programma’s die je kijkt en kijk deze pas als de kinderen op bed liggen.

Blootstelling kan vaak onbedoeld zijn, dus probeer verschillende tv-tijden te plannen voor kinderen van verschillende leeftijden of zorg ervoor dat alle programmering is gericht op een jonger kind als deze in een kamer met anderen is.

Geef extra liefde, knuffels en kusjes

Last but definitely not least: geef je kind wat extra liefde. Bij het aanpassen aan verandering kunnen wat extra één-op-één aandacht en een paar dagelijkse knuffels en kusjes nuttig zijn,voor zowel jonge als oudere kinderen. Extra liefde en steun kunnen je kind helpen zich meer op zijn gemak te voelen en zich in nieuwe patronen te nestelen.

Wil je weten welke fase van kinderendoor de ouder als meest stressvol wordt ervaren? Dat lees je hier.

Stress bij tienermeisjes leidt vaker tot angststoornissen. Hoe help je je dochter hierbij?