Laurien Bleeker Opvoeden 10 aug 2024, 09:03

Leestijd: 6 minuten

Waarom je niet moet straffen, maar juist moet luisteren naar je kind

Je kind straf geven omdat het iets heeft gedaan wat niet mocht, heeft dat echt zin? Volgens experts zoals Alfie Kohn en Steven Pont niet en ook wij denken dat het geen zin heeft om een kind te straffen. Het klinkt al niet logisch, toch: je vernedert je kind in de hoop dat het daarna doet wat je van hem of haar vraagt. Wat je dan wel kan doen, is naar je kind luisteren.

Dat klinkt misschien wat vreemd, want je probeert je kind juist naar jou te laten luisteren. Snappen we, daarom leggen we hieronder uit wat we hiermee bedoelen en waarom het werkt.

Wat valt er onder straffen van kinderen?

Straf geven aan je kind betekent bijvoorbeeld iets afpakken waar het veel om geeft. Denk aan een lievelingsknuffel of een tablet. Iets afnemen wat helemaal niets met de situatie te maken heeft, om je kind te laten voelen dat het iets heeft gedaan wat niet mag. Je kind ‘een lesje leren’, want ‘daar wordt het hard van’. Wat ons betreft ouderwetse uitspraken die rechtstreeks de prullenbak in mogen. De volgende situaties vallen ook onder straffen van kinderen.

Helemaal alleen

Je kind alleen in de gang zetten of bijvoorbeeld alleen in een kamer of op de trap, valt ook onder het geven van straf. In dat geval voelt het anders aan voor kinderen: het wordt alleen gelaten met al die enge, boze gevoelens en er is niemand die je kind troost. Op dat moment heeft je kind je juist nodig.

Je kind angstig maken

Schreeuwen tegen je kind is ook een straf. Je kind wordt daar angstig door en dat zal op de korte termijn inderdaad helpen wanneer het iets heeft gedaan wat niet mag. Op de langere termijn echter, zal je kind niet meer naar je toekomen als er iets is gebeurd wat eigenlijk niet de bedoeling was. Of het gaat liegen, zodat je niet weer boos wordt en gaat schreeuwen.

Fysiek straffen

Vroeger kregen we nog wel eens een tik van onze ouders, om ons duidelijk te maken dat iets niet mocht. Je haalde het dan ook niet meer in je hoofd om zoiets te flikken, maar dat was wel gebaseerd op angst en niet op wederzijds respect. Weet je nog dat je dan vooral stiekem ging doen? Sinds 2007 (pas!) is het in Nederland volgens de wet verboden om een kind te slaan of op een andere manier fysiek te straffen.

Niet straffen, wel luisteren naar je kind

Weet dat ongewenst of negatief gedrag van kinderen voortkomt uit een wens of behoefte. Dat kan van alles zijn: van verveling tot honger, van moeheid tot aandacht willen en overprikkeling. In de basis willen kinderen het goed doen en doen ze geen dingen om jou tot last te zijn. Pas als je weet wat die achterliggende reden van het gedrag is, kun je tot een passende oplossing komen.

Bovendien is het veel respectvoller naar je kind toe, om te kijken naar de behoeftes in plaats van slechts naar het gedrag wat daaruit voortkomt. Opvoeden gaat dieper dan zeggen wat je kind wel en niet moet doen. Het gaat om het begrijpen van je kind en daarop inspelen.

Er is dus ergens onmacht bij je kind, niet te verwarren met onwil. Je kind wil wel, maar kan het niet, want het weet niet hoe. Neem een rustig moment om met je kind in gesprek te gaan over wat er speelt en hoe dat een volgende keer anders kan. Vraag wat je kind nodig heeft, in plaats van het opleggen van straf. Door veel naar je kind te luisteren, begrijp je het beter en kun je beter inspelen op behoeftes. Ook van tevoren al, zodat je kind niet eens vervelend gedrag kan laten zien, omdat je het voor bent.

Hoe kun je ongewenst gedrag voorkomen?

Allemaal leuk en aardig natuurlijk, maar hoe doe je dit nou in de praktijk als je kind uit boosheid iets stuk heeft gegooid en je zelf eigenlijk heel boos en verdrietig bent?

Reguleer je emoties

Reguleer eerst je eigen emoties. Je kind mag zien dat je boos en verdrietig bent, maar jij bent wel het voorbeeld voor je kind. Als je gaat schreeuwen of misschien zelfs hardhandig wordt, leert je kind dat dat de juiste manier is om boosheid te uiten. Probeer dus diep in en uit te ademen om rustig te worden en weersta de neiging om je kind straf te geven.

Time-in

Als je kind nog boos is, kun je beter gaan voor een time-in dan een time-out. Een time-out is het welbekende ‘alleen op de gang zetten’ om na te denken over wat je kind verkeerd gedaan heeft. Dat gaat het niet doen, dus die time-out vervangen we voor de time-in. Blijf bij je kind, creëer veiligheid en ruimte voor emoties en medeleven. Je kind leert dat jij er altijd bent als veilige haven. Doe je dit altijd, dan geef je je kind een veilige basis. Hoe ouder je kind wordt, hoe minder vaak zoiets nodig is, want je kind leert de eigen emoties herkennen en reguleren.

Luisteren naar je kind

Maak, als iedereen rustig is, contact met je kind. Zorg voor oogcontact en spreek het liefdevol aan. Bijvoorbeeld: ‘Het lijkt erop dat je erg boos bent, ik luister naar je. Kun je me vertellen wat er aan de hand is?’ Neem je kind eventueel in je armen als het dat graag wil. Dat is geen beloning, maar onvoorwaardelijke liefde.

Liefdevolle grenzen

Leg nu duidelijk, maar liefdevol de grenzen uit die voor jullie gelden.

Repareren

Leer je kind om een situatie te ‘repareren’. Bijvoorbeeld door gemorst drinken samen op te vegen met een doek, zonder een gevoel van schaamte aan je kind over te brengen. Of vraag samen aan het broertje of zusje, wat het nodig heeft (een knuffel of een tekening bijvoorbeeld) zodat je kinderen weer samen verder kunnen spelen. Kijk of iets wat stuk is, gemaakt kan worden. Letterlijk en figuurlijk.

Reden van gedrag

Probeer goed te kijken en luisteren naar je kind en bedenk ook wat voor dag je kind al achter de rug heeft. Dat maakt het makkelijker om de achterliggende reden van het ongewenste gedrag te achterhalen en hier op andere momenten op in te spelen.

Verbind met je kind

Je hebt invloed op je kind als het zich verbonden met je voelt. Dat doe je door meelevend te reageren en je kind te accepteren zoals het is en doet. Lukt het een keer niet, wees dan niet te streng voor jezelf. Compassie voor jezelf hebben, is net zo belangrijk als voor je kind. Sorry zeggen tegen je kind na een uitbarsting, verbindt weer.

Dit is waarom de autoritatieve opvoedstijl werkt