Redactie Persoonlijke verhalen 22 jun 2018, 12:09

Leestijd: 6 minuten

Straf bij ADHD en ODD

Met een kind met ADHD en ODD ben ik eraan gewend dat de standaard opvoedregels veelal niet opgaan. Mijn kind heeft zichzelf niet altijd in de hand en met het accepteren van gezag heeft hij ook nog een dingetje. Toch wil ik als ouder dat hij zich realiseert dat er grenzen zijn en dat het overschrijden daarvan negatieve consequenties tot gevolg heeft.

“Mama, ik begrijp heel goed dat jullie mij hiervoor straf zullen geven en ik heb er ook al over nagedacht.” Mijn oudste kijkt mij recht aan, het toonbeeld van berouw en redelijkheid. Maar deze keer trap ik er niet in. “Papa en ik bepalen welke straf je krijgt”, zeg ik. “Niet jij.” Even lijkt hij uit het veld geslagen, dan vervolgt hij: “Niet op een schermpje is misschien geen echte straf voor mij.” “Ik ga daar nu niets over zeggen. Ik wil dit eerst met papa bespreken”, antwoord ik ferm. Naast mij trekt mijn zoon een bedenkelijk gezicht. “Dus ik dacht een week lang geen iPad…”

Schadebeperking

Mijn oudste is niet iemand van snel opgeven. Maar ik ben hier eerder geweest en deze keer herken ik op tijd wat hij van plan is. 'Wat goed', dacht ik de eerste keer, 'wat goed dat hij zelf inziet dat hij over een grens is gegaan en mee wil denken aan een gepaste sanctie'. Tot ik mij realiseerde dat het niets te maken had met begrip of berouw, maar alles met schadebeperking. Zijn schadebeperking. Een week geen iPad is voor onze oudste namelijk niet heel erg moeilijk. Ontzeg hem echter een middag op de stuntstep en all hell breaks loose. Zijn redenering: je kunt maar maar beter direct een vinger in de pap hebben bij je veroordeling.

Als ervaringsdeskundige ben ik inmiddels ook niet meer voor één gat te vangen en dus hou ik vast aan mijn uitspraak: zijn vader en ik laten hem vanavond weten welke straf hij krijgt. Dat geeft mij niet alleen de mogelijkheid om als ouders op één lijn te zitten, het geeft mijzelf ook de tijd om rustig na te denken. Er is namelijk nogal wat gebeurd en om eerlijk te zijn, ik weet het even niet meer.

De dikke tranen die er komen zijn oprecht

Ik werp een blik op de jongen naast mij op de fiets. Er is geen spoor meer te zien van de woede die nog geen twee uur geleden bij hem de overmacht heeft gekregen. “Ik moet nog boodschappen doen en jij gaat mee.” Hij knikt dociel, na een extreme uitbarsting is hij vaak zo mak als een lammetje. Mijn gedachten gaan terug naar het eerdere gesprek op school. Het gesprek waarin mijn oudste voor mijn beeldvorming nog een keer zijn verhaal mocht doen, rustig en met ongekend zelfinzicht. De dikke tranen die er komen wanneer hij hoort dat hij anderhalve dag geschorst wordt, zijn oprecht. “Ik dacht dat ik terug naar de klas mocht, daar heb ik met niemand ruzie, dat gaat goed.” De schooldirecteur schudt haar hoofd en legt hem op heldere, maar ook begripvolle wijze uit dat ze weet dat het in de klas goed gaat, maar dat hij tijdens de ruzie eerder op het schoolplein echt te ver over de grens is gegaan. Maar, zo benadrukt ze, het gaat haar er vooral om hoe ze hem kan helpen eenzelfde situatie in de toekomst te voorkomen. Ik ben zo blij met de basisschool van mijn kinderen.

Geschorst op je elfde, het is nogal wat!

Ondertussen zit ik met de vraag welke straf wij als ouders hem moeten geven. Geschorst op je elfde, het is nogal wat. Toch vind ik het een lastig vraagstuk. Mijn geloof in straffen is zeer beperkt en überhaupt afwezig wanneer er geen directe link is tussen het onacceptabele gedrag en de straf in kwestie. Naarmate een kind ouder wordt en een weerwoord gaat krijgen, komt ook de valkuil van discussie om de hoek. Ik schreef er al eens eerder een blog over.

“Jij blijft vanmiddag maar even thuis”, vertel ik hem bij thuiskomst. “Hoezo?”, is de directe wedervraag. “Omdat het wel degelijk een serieuze situatie is en ik hier goed over na wil denken.” “Maar mama, mij hier thuis houden is voor niemand goed.” Ik heb nooit beweerd dat mijn oudste geen gevoel voor de werkelijkheid heeft. Zeker niet wanneer deze hem goed uitkomt. Hij ploft jammerend op de bank. Zo redelijk en begripvol als hij zojuist nog was, zo opstandig en vingerwijzend is hij nu. Dág open dialoog waarin we zijn rol in de situatie konden bespreken, wélkom monoloog en slachtofferrol.

Wat wil ik nou eigenlijk bereiken?

Het is deze gedragsverandering die mij aan het denken zet, zoals ik vaker gedwongen wordt na te denken over wat het best werkt bij mijn oudste. Zijn gedragsstoornis zal nooit een excuus zijn, het is wel de aanleiding om veelal voor een alternatieve route te kiezen. Wat wil ik nou eigenlijk bereiken? Dat hij zich niet gehoord en onbegrepen voelt? In de verdediging schiet en dus de volgende keer precies hetzelfde doet? Het maakt immers niet uit, hij heeft het toch altijd gedaan. Of wil ik dat hij begrijpt dat hij onacceptabel gedrag heeft laten zien? Wil ik dat hij iets leert uit deze gebeurtenis, zodat hij het de volgende keer anders aanpakt? Want dat het nog een keer zal gebeuren, is iets waar niemand zich illusies over maakt. Kinderen als mijn oudste voelen zich snel uitgedaagd en hebben geen barrière om de confrontatie aan te gaan. En er zullen altijd kinderen én volwassenen zijn die bewust of onbewust zo'n confrontatie uitlokken. Net zoals er mensen zijn die wegkomen met negatief gedrag, omdat ze wél weten wanneer ze moeten stoppen.

“Nog een straf?”, vraagt de juffrouw van mijn oudste verbaasd, wanneer ik mijn dilemma aan haar voorleg. “Hij heeft zijn straf met de schorsing toch al gekregen?” “Laat hem lekker naar buiten gaan, zijn energie kwijtraken”, zegt ook de schooldirecteur even later. Beiden verwoorden wat ik allang voel. De negatieve situatie heeft op school plaatsgevonden en is daar aangepakt. Hij heeft genoeg huiswerk meegekregen om de geschorste periode vooruit te kunnen. Ik ben als ouder aangeschoven en vervolgens heb ik een goed gesprek met hem gevoerd. Daarmee is de zaak rond. Elke extra straf van ons als ouders zou precies dat zijn: extra. En daarmee geen constructieve bijdrage leveren aan dat wat we allemaal willen: hem handvatten bieden om groter te zijn dan zijn stoornis.