Redactie Opvoedstijlen 19 jun 2018, 12:57

Leestijd: 5 minuten

Stop met opvoeden!

Lastige kinderen zijn juist leuk, is de boodschap van ‘omdenker’ Berthold Gunster. “Iedereen vindt Pipi Langkous toch te gek, en niet de brave buurkinderen Tommy en Annika?” Hoe je van de 'mindere kanten' van je kind juist een talent maakt.

“Ik werd gek van mijn middelste zoon. Hij speelde het klaar om drie keer te mislukken op de havo.” En dát was het moment waarop Berthold Gunster, vader van drie zonen, het omdenken bedacht. In het kort komt zijn denktechniek hierop neer: maak van een probleem een feit en kijk vervolgens welke mogelijkheden dat biedt. Een voorbeeld: Sanne Hans worstelde in haar jeugd erg met haar gestotter. Uiteindelijk gaat ze iets doen waarin ze goed is (zingen) en haar ‘gebrek’ wordt haar handelsmerk. Als Miss Montreal is ze een van de beste singer-songwriters van Nederland.

Omdenken

“Door een probleem niet meer als een probleem te zien, gaat de wereld voor je open”, zegt Gunster. Hij heeft inmiddels vijf bestsellers over het omdenken geschreven en toert met een succesvolle theatertournee door Nederland. En nu is er 'Lastige kinderen? Heb jij even geluk, een boek over omdenken in opvoeding en onderwijs'. Zowel in dit boek als op zijn site staan veel voorbeelden van hoe een net iets andere aanpak tot grote effecten bij kinderen leidt. Zo is er het populaire meisje dat een ietwat dikke en verlegen nieuwe leerling erg pest. Haar juf is woedend en zou haar wel door elkaar willen schudden. In plaats daarvan schrijft ze in een brief: “Ik heb gezien dat jij leiderschapskwaliteiten hebt en dat je vrienden veel respect voor je hebben. Als jij hun duidelijk maakt dat iemands gewicht niks zegt over hoe leuk of aardig iemand is, zullen het plagen en de nare grappen waarschijnlijk stoppen.” Een paar dagen later gebeurde dat inderdaad. En er is de vader die tijdens een schooluitje in een bos een jongen met ADHD onder zijn hoede kreeg. De vorige keer waren zijn ouders hem twee uur lang kwijtgeraakt. Deze vader zei echter: “Je zult denken dat ik er stoer uitzie, maar ik kan je vertellen dat ik het doodeng vind in het bos. Zou jij een beetje op me willen letten zo meteen?” De jongen is het hele uitje niet van zijn zijde geweken.

Niet opvoeden, maar zorgen

“Stop met opvoeden”, is het credo van Gunster. “Ouders zijn vooral bezig met hun eigen verwachtingen van de toekomst van hun kind. En als gedrag haaks op die toekomst staat, schrikken ze zich dood. Dan moeten er opeens allemaal maatregelen genomen worden. Het grote nadeel van die aanpak is dat je alleen maar focust op dingen die minder goed gaan.”

Ouders moeten vooral zorgen voor hun kind, vindt Gunster. “Zorgen gaat over het welzijn van je kind hier en nu. Is het goed als een 5-jarige twee glazen bier drinkt? Nee, natuurlijk niet. Dus grijp je als ouder in. Een slokje is daarentegen niet zo erg; met een beetje geluk vindt hij het zo vies dat hij er de eerste tien jaar niet meer naar taalt.” Kleine kinderen vergen je voortdurende zorg, grote laat je meer los. Gunster maakt een vergelijking met bergbeklimmen. “Als ouder ben je niet een gids voor je kind, maar een sherpa. Je bepaalt niet de route, dat doet je kind. Maar je draagt de last en geeft advies. Een sherpa weet bijvoorbeeld welke plekken op de route gevaarlijk zijn.”

Kinderen die hun eigen route bepalen. Grijpt hij weer terug op de vrije opvoeding? “Nee, geenszins”, reageert Gunster. ‘Natuurlijk moet je vanuit je zorgplicht ook grenzen stellen. En soms betekent dat ook dat je de confrontatie aangaat. Maar choose your battles, maak niet overal een punt van.”

Vier vragen stellen

Bij probleemgedrag moeten ouders zichzelf allereerst vier vragen stellen: wat is het probleem? Is het echt een probleem? Ben ik het probleem? Is het probleem de bedoeling? Zo kan een kind steeds vervelender gaan doen, omdat jij als reactie steeds koeler en hooghartiger bent. Of dat gedrag duidt op een dieper probleem: het kind voelt zich niet erkend en geliefd. Gunster: “Het is dan vaak genoeg om er voor je kind te zijn, tijd met hem door te brengen en naar hem te luisteren.” Waarmee hij niet wil zeggen dat alle problemen met meer aandacht zijn te verhelpen. “Daar is opgroeien te complex voor, er is niet één oplossing. Voor sommige kinderen met ADHD werkt Ritalin heel goed, maar ik denk ook dat er te vaak voor een medische oplossing wordt gekozen.”

Toegewijde student

En is het nog goed gekomen met zijn middelste zoon? “Wonderwel”, antwoordt Gunster. “Nadat hij voor de derde keer zijn examen niet gemaakt had – want hij stopte steeds voordat het zover was – ging hij een jaar als wildlife vrijwilliger naar Nieuw-Zeeland. Daar is hij gaan filmen en fotograferen. Hij vond dat zo leuk, dat hij het na terugkomst voor elkaar kreeg dat hij een 18+ test mocht maken en daarna aangenomen werd op de filmopleiding aan de HKU in Hilversum. Hij is een van de meest toegewijde studenten, omdat hij weet waarom hij het doet. We hebben het er wel eens over; wat was er nu aan de hand? Faalangst, verzet tegen het volwassen worden? Hij heeft nog steeds geen idee.”

Tips van Berthold Gunster

Wil je meer lezen over omdenken? Grondlegger Berthold Gunster schreef een artikel voor deze website met onder andere praktische tips voor ouders.

Lastige kinderen? Heb jij even geluk – Omdenken in opvoeding en onderwijs, door Berthold Gunster, uitgeverij Lev, € 19,95