Lisa van den Akker School 24 feb 2022, 16:54

Leestijd: 6 minuten

Alles over speciaal onderwijs en cluster 1, 2, 3 en 4 scholen

Het speciaal onderwijs is onderverdeeld in verschillende clusters. Deze onderverdeling is er, omdat kinderen om verschillende redenen speciaal onderwijs nodig hebben. Die uiteenlopende omstandigheden vereisen een verschillende aanpak en onderwijs dat daarop aansluit. De verschillende cluster scholen zijn ingedeeld op de problematiek waar kinderen mee te maken hebben. Wij vertellen je alles over cluster 1, cluster 2, cluster 3 en cluster 4 scholen.

Het (voortgezet) speciaal onderwijs bestaat uit 4 clusters: cluster 1, cluster 2, cluster 3 en cluster 4. Cluster 3 en 4 scholen zijn onderdeel van de samenwerkingsverbanden passend onderwijs. Cluster 1 en 2 zijn landelijk georganiseerd.

Cluster 1

Voor wie is een cluster 1 school?

Op de cluster 1 scholen kunnen kinderen terecht die blind of slechtziend zijn. Echter gaan de meeste kinderen die slechtziend zijn naar het reguliere onderwijs, waarbij ze extra ondersteund kunnen worden. Op de cluster 1 scholen zijn er speciale voorzieningen zoals vergrotingen, extra verlichting en digitale werkboeken en spraakcomputers. Naast de ICT voorzieningen worden de kinderen ook begeleid door logopedisten en orthopedagogen.

Cluster 1 scholen en regulier onderwijs

Is je kind niet toegelaten op een cluster 1 school? Dan is het nog wel mogelijk om extra ondersteuning te krijgen op een reguliere school. Een commissie van onderzoek bepaalt dan of een kind extra ondersteuning kan krijgen. Als een kind ook daarop geen recht blijkt te hebben, kan de commissie nog wel een advies geven aan een reguliere school over hoe het kind het best begeleid kan worden.

De lessen op een cluster 1 school sluiten aan op het reguliere onderwijs. Dezelfde doelen komen aan bod, maar dan op een geschikte manier voor deze leerlingen. Vanaf 12 jaar kunnen de kinderen dan ook vmbo, havo of vwo onderwijs volgen. Ze kunnen de opleiding dan ook afsluiten met een diploma voor het regulier onderwijs.

Cluster 2

Voor wie is een cluster 2 school?

Meedoen op een reguliere school is voor de leerlingen die op een cluster 2 school terecht kunnen niet vanzelfsprekend. Cluster 2 scholen zijn er voor kinderen voor wie communiceren lastig gaat. Dit kan bijvoorbeeld komen door een taalontwikkelingsstoornis in combinatie met autisme. In dat geval is de autisme niet per se aanleiding voor gedragsproblemen, maar zorgt het dus voor problemen in de communicatie. Daarnaast zijn de scholen er ook voor kinderen die niet (goed) kunnen horen.

Cluster 2 scholen en speciaal lesmateriaal

Op cluster 2 scholen staat de persoonlijke aanpak centraal om voor de kinderen het communiceren zo makkelijk mogelijk te maken. Zo zijn er spraakcomputers, digitale lesboeken en wordt er aandacht besteedt aan liplezen en spraaktraining. Naast de ICT voorzieningen worden de kinderen ook begeleid door logopedisten en orthopedagogen.

Cluster 2 scholen en regulier onderwijs

Is je kind niet toegelaten op een cluster 2 school? Dan is het nog wel mogelijk om extra ondersteuning te krijgen op een reguliere school. Een commissie van onderzoek bepaalt dan of een kind extra ondersteuning kan krijgen. Als een kind ook daarop geen recht blijkt te hebben, kan de commissie nog wel een advies geven aan een reguliere school over hoe het kind het best begeleid kan worden.

Cluster 3

Voor wie is een cluster 3 school?

De scholen zijn er voor leerlingen in de leeftijd van vijf tot twintig jaar oud. Op de cluster 3 scholen voor speciaal onderwijs kunnen de volgende leerlingen onderwijs krijgen:

• Leerlingen met een lichamelijke beperking
• Leerlingen met een verstandelijke beperking
• Leerlingen die langdurig ziek zijn

Cluster 3 scholen en een verstandelijke beperking (ZMLK)

Deze ZMLK scholen zijn er speciaal voor kinderen met een verstandelijke beperking voor wie leren zeer moeilijk is. Kinderen met een verstandelijke beperking hebben een IQ onder de 55. Bij deze kinderen speelt een erge leerachterstand, bijvoorbeeld door het syndroom van Down.

De lessen zijn hierbij praktischer van aard en meer gericht op het stimuleren van de zelfredzaamheid en zelfstandigheid van de leerlingen.

Cluster 3 school en een lichamelijke beperking (Mytyl en Tyltyl scholen)

Deze MYTL en TYTL scholen zijn er voor kinderen met een lichamelijke handicap of meervoudige handicap. De leerlingen kunnen op deze scholen het speciaal ZMLK onderwijs volgen, maar ook regulier onderwijs. Daarnaast zijn er ook scholen waarop deze leerlingen havo en vwo onderwijs kunnen volgen. De leerlingen krijgen dan les op individueel niveau doordat het is afgestemd op hun eigen tempo.

Cluster 3 school en langdurig ziek kind

Deze scholen zijn er voor kinderen met een langdurige ziekte of medische aandoening. Denk hierbij aan zeer ernstige voedselallergieën of reuma. De scholen zijn er speciaal zodat chronisch zieke kinderen meer ondersteuning en begeleiding kunnen krijgen dan in het regulier onderwijs. Zo worden de leerlingen onder meer geleerd om te gaan met hun ziekte. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het efficiënt indelen van hun dag, zodat ze dit goed kunnen afstemmen met hun klachten of ziekte. Maar denk ook aan extra ondersteuning voor ziekenhuisbezoeken.

Samenwerking met regulier onderwijs

Cluster 3 en cluster 4 scholen werken samen met scholen uit het reguliere onderwijs. De scholen maken in dit samenwerkingsverband afspraken over welke leerlingen doorverwezen worden naar het speciaal onderwijs. De leerlingen voor wie dit geldt krijgen dan een toelaatbaarheidsverklaring, hiermee hebben ze officieel recht op het volgen van speciaal onderwijs.

Cluster 4

Voor wie is een cluster 4 school?

Op de cluster 4 scholen voor speciaal onderwijs kunnen de volgende leerlingen les krijgen:

• Leerlingen die verbonden zijn aan een gesloten jeugdinrichting en leerplichtig zijn
• Leerlingen met gedragsproblemen en/of een psychische stoornis
• Leerlingen met gedragsproblemen en/of een psychische stoornis die ook verbonden zijn aan een pedagogisch instituut

De cluster 4 scholen zijn er voor leerlingen in de leeftijd van vijf tot twintig jaar oud. De problemen van leerlingen op het cluster 4 onderwijs kunnen door invloeden van buitenaf ontstaan, maar het kan ook gaan om aangeboren gedragsproblemen of psychische stoornissen.

Cluster 4 scholen en een gesloten jeugdinrichting

De lessen worden binnen de jeugdinrichting gegeven door een school voor speciaal onderwijs uit de regio. De leerlingen blijven in dit geval dus binnen de jeugdinrichting, maar krijgen daar wel dagelijks les. Er wordt van tevoren onderzoek gedaan om vast te stellen op welk niveau een kind les kan krijgen. Aan de hand van die intake wordt vastgesteld welk onderwijsniveau de beste match is, gezien factoren als de leeftijd en interesses van een kind.

Cluster 4 scholen en een pedagogisch instituut

Cluster 4 scholen die verbonden zijn aan een pedagogisch instituut worden ook wel PI-scholen genoemd. De leerlingen op deze scholen kunnen niet terecht in het regulier onderwijs. Dit kan verschillende oorzaken hebben zoals een depressie, (faal)angst of autisme. Het gaat hierbij om factoren die een gewoon leerproces in de weg staan omdat een kind niet goed in een groep mee kan komen.

Op een PI-school ligt een focus op methodes om kinderen te helpen in hun ontwikkeling. Er wordt een balans geboden tussen de leer- en kennisontwikkeling van een kind en de ontwikkeling op sociaal en emotioneel vlak. Hierbij is er ruimte om factoren als communicatie, regelmaat en samenwerken beter te laten verlopen. De leerlingen worden hierbij (een periode) ondersteund zodat zij daarna – zo mogelijk – beter om kunnen gaan met leerproblemen.

Samenwerking met regulier onderwijs

Cluster 3 en 4 scholen werken samen met scholen uit het reguliere onderwijs. De scholen maken in dit samenwerkingsverband afspraken over welke leerlingen doorverwezen worden naar het speciaal onderwijs. De leerlingen voor wie dit geldt krijgen dan een toelaatbaarheidsverklaring, hiermee hebben ze officieel recht op het volgen van speciaal onderwijs.

Rijksoverheid