Redactie Ouders 23 feb 2021, 10:44

Leestijd: 9 minuten

Shirley raakte haar kinderen kwijt: ‘Als single moeder ben je voor Jeugdzorg aangeschoten wild’

Jeugdzorg functioneert niet goed vinden deze alleenstaande moeders die daar dubbel de dupe van zijn. Niet alleen krijgen zij vaker met Jeugdzorg te maken, maar ze moeten ook nog eens in hun eentje opboksen tegen hardnekkige vooroordelen en procedurefouten.

‘Toen werden ze bij me weggehaald.’ Voor het eerst breekt Shirley Cress (39) tijdens het vertellen van haar verhaal. ‘Ze schreeuwden ‘‘Mama! Mama! Mama!’’ Ik zie nog de beelden van mijn zoons die over de parkeerplaats renden. Ze werden helemaal gek toen ze de politiebus in moesten. Zonder mij. Zelfs de agenten stonden te huilen. Op dat moment kwam er zo’n oerkracht in mij naar boven! Hier gaan jullie heel veel spijt van krijgen, dacht ik. Was ik nou aan de drugs of alcohol geweest, of had ik ze mishandeld, dan had Jeugdzorg alle recht gehad de kinderen van mij af te pakken. Maar ik was een heel gewone moeder, die toevallig in een klotesituatie met haar ex was terechtgekomen.’

Beschuldigingen van de ex

Hoe diep het nog steeds zit, blijkt wel uit de gejaagdheid waarmee Shirley de ene na de andere ellendige ervaring opdist. ‘Ik spring wel erg van de hak op de tak, hè?’ Ze heeft dan ook een jaar of zes te verslaan. Van de allereerste beschuldiging door haar ex dat ze vanwege allerlei psychiatrische stoornissen niet voor de kinderen kon zorgen, tot aan het moment dat ze uiteindelijk de volledige zorg kreeg over haar viertal. Met in de hoofdrollen Shirley en haar vier zoons van 12, 10, 9 en 7 aan de ene kant en haar ex en het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), het Bureau Jeugdzorg (BJZ) en de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) aan de andere kant. Dolgraag wil Shirley haar verhaal vertellen. Ze is helemaal klaar met Jeugdzorg. Laat de hele wereld maar weten wat er gebeurd is. En nee, dat hoeft niet onder een andere naam.

Ruim dertig reacties

Shirley is een van de ruim dertig alleenstaande moeders die reageerden op een vraag van J/M naar hun confrontaties met Jeugdzorg. Allemaal alleenstaand, allemaal met een schrijnend verhaal en allemaal bereid dat uit de doeken te doen. Zoals Arda Jansen (48), die met lede ogen moest toezien hoe zaken escaleerden toen zij na een hartinfarct tijdelijk niet voor haar zoontje Ben (10) kon zorgen. Of Sandra Baars (36), die te horen kreeg dat het aan haar inconsequente opvoeding lag dat haar zoontje Jamari (11) zich zo onaangepast gedroeg, en die nergens gehoor kreeg toen ze keer op keer zei dat er echt iets met haar kind aan de hand was. En Kim Sieter (41), die volgens haar zwaar gelovige buren haar kinderen ’s avonds laat buiten liet rondlopen terwijl zij zelf mannen voor geld ontving.

Alleenstaande moeders en jeugdzorg

Natuurlijk doet Jeugdzorg veel goed werk. Maar het gaat ook regelmatig (gruwelijk) mis. Meestal zien we dan beelden voor ons van Julian, Ruben of andere slachtoffers van gezinsdrama’s. Of we denken aan al die vaders in Supermanpakken die na een scheiding hun kroost niet meer mogen zien en strijden tegen de onterechte, haast vanzelfsprekende praktijk om kinderen aan de moeder toe te wijzen.

Toch gaat het in dit artikel om de moeders. Het is geen kwestie van erger of minder erg, van wel of niet onrechtvaardig. Het is een kwestie van ‘meer’: alleenstaande moeders hebben simpelweg vaker met Jeugdzorg te maken. Volgens KOG, een stichting voor ‘gewone ouders en grootouders in contact met Jeugdzorg’, is de helft van alle telefoontjes die zij krijgen afkomstig van single moeders.

Op zich is dat best begrijpelijk. In je eentje opvoeden is geen peulenschil. Bovendien moeten single moeders vaak opboksen tegen het negatieve stigma dat nog steeds aan hen kleeft. En alleenstaande moeders hebben de statistieken ook niet mee. Ze krijgen vaak te maken met een opeenstapeling van ellende: werkloosheid, armoede, slechte behuizing, sociaal isolement, falende gezondheid. Niet perse gek dus dat Jeugdzorg extra alert reageert als ze gewaarschuwd worden dat er binnen zo’n eenoudergezin iets niet goed gaat.

Kinderen van single moeders ‘doen’ het even goed als kids met twee ouders

Het verdachtenbankje

Maar niet elke alleenstaande moeder is per definitie een gevaar voor haar kinderen. Eén melding en je belandt direct in het verdachtenbankje, weten Shirley, Kim, Sandra en Arda inmiddels. ‘Pas door Jeugdzorg kwam ik erachter dat ik tot een risicogroep behoor. Je bent kwetsbaarder. Andere mensen zijn bereid rekening te houden met je omstandigheden en beperkte mogelijkheden, maar Jeugdzorg niet. Die zet dubbel op je in, lijkt het wel. Je moet aantonen dat je het minstens twee keer beter kunt dan een doorsnee-stel,’ zegt Arda.

Ervaring van KOG

Alice Jansen en Truus Barendse knikken herkennend als ze de verhalen horen. Zo vaak hebben ze het al gehoord bij stichting KOG. ‘Alleenstaand ouderschap staat bij Jeugdzorg boven aan het lijstje met risicofactoren. Moeilijk kind, laag inkomen, depressieve ouder, ruzies of geweld tussen (ex-)echtelieden zijn er nog zo’n paar.

Heb je vier keer bingo, dan slaat Jeugdzorg een haak in je gezin. En dan laten ze niet gauw meer los. Zélfs als je vrijwillig contact hebt opgenomen, omdat je wel wat hulp kunt gebruiken. Die krijg je wel – of niet – maar je komt onherroepelijk onder strenge controle. In het allerergste geval kun je je kinderen kwijtraken. ‘Denk je dat je met je kat bij de dierenarts komt, ben je bij de slager terechtgekomen!’ aldus voorzitter Jansen.

Secretaris Barendse zou bij elk Nederlands gezin een folder in de bus willen gooien: ga nooit, nooit, nooit uit jezelf naar Bureau Jeugdzorg! Haal het niet over je heen. Ontkom je er niet aan, vertel ze dan niet alles. ‘Vooral vrouwen denken vaak dat problemen in het gezin hun schuld zijn. Die schetsen al snel een negatief beeld van zichzelf. Ze zijn te eerlijk over hun twijfels, hun onmacht hun kinderen voldoende te geven. Dan zit je al gauw aan die vier risicopunten.’

Te zwaar reddingswerk

Dat haar ex Shirley betichtte van borderline en een bipolaire stoornis, verbaast de KOG-dames niet: dat doen wraakzuchtige ex-mannen vaak. Dat de ingeroepen Jeugdzorg-medewerkers niet geloofden dat er met Shirley en haar opvoeding niks aan de hand was ook niet: hulpverleners weten dat kinderen in de knel niet altijd worden gesignaleerd en zijn als de dood voor een gezinsdrama. Daardoor zetten ze hun reddingswerk soms veel te zwaar in. Dat de beschuldigingen van Shirley’s ex als feiten werden gepresenteerd in het ene na het andere rapport, zonder dat er ooit een psychiater naar Shirley had gekeken, is ook niet nieuw.

Bovendien heerst er bij Jeugdzorg een anti-oudercultuur zegt Jansen. ‘Het uitgangspunt is dat ouders eigenlijk niet deugen. Gaat het mis, dan is het hun schuld,’ Deze houding leidt tot ‘krankzinnige arrogantie’ bij veel hulpverleners, de goeden niet te na gesproken natuurlijk. ‘Je krijgt je kind nooit meer te zien!’ Dat was ongeveer het eerste wat de 20-jarige gezinsvoogd Arda toebeet toen zij na haar hartinfarct uit het ziekenhuis kwam en haar zoontje uit huis geplaatst was.

Omdat zij tijdelijk niet voor hem kon zorgen, maar vooral op grond van de valse roddels en verdachtmakingen door haar ex-vriend. ‘Ik weet je toch wel te vinden,’ siste de AMK-onderzoekster nadat Shirley met haar viertal naar een geheim adres was gevlucht omdat ze ondanks talloze verzoeken de jongens nooit meer te zien kreeg en hoopte zo een omgangsregeling te kunnen afdwingen. Jansen: ‘Jeugdzorg denkt dat ze boven de wet staat. Ze eigenen zich bevoegdheden toe die ze helemaal niet hebben.

Pedagogisch onbekwaam

Volgens Arda krijgen ouders in volgende rapportages ‘meestal een oplopende lijst van tekortkomingen gepresenteerd, waardoor hun kind uit huis geplaatst blijft’. Haar overkwam het. ‘Iedere keer vindt Jeugdzorg weer een andere reden om het kind niet terug te plaatsen. Stond er ineens in mijn dossier dat ik een ernstige persoonlijkheidsstoornis had. Dat was nooit eerder aan de orde gekomen!

En toen niets meer de terugkeer van mijn zoon Ben in de weg leek te staan, was ik opeens “pedagogisch onbekwaam”. Ik was niet streng genoeg. Nee, vind je het gek? Mijn zoontje had in anderhalf jaar tijd vijf verschillende pleeggezinnen gehad. Die ging ik niet keihard aanpakken. Je holt steeds achter de feiten aan. Dat maakt je zo machteloos.’

Dat etiketje van die ‘pedagogische onbekwaamheid’ is populair, zeker voor alleenstaande moeders. Shirley: ‘Ik kon wel zeggen dat er nooit eerder klachten waren geweest, maar dat maakte niks uit.’ Sandra: ‘Ik heb steeds gezegd dat Jamari’s storende gedrag niet aan mijn opvoeding te wijten was.’ Het erge is dat je nog aan jezelf gaat twijfelen ook.

Keihard knokken

Shirley, Arda en Kim zijn – na enkele maanden of pas na jaren – van Jeugdzorg af. En alleen omdat ze daar zelf keihard voor hebben geknokt. Shirley: ‘Ik leefde in een cocon, met maar één doel voor ogen: de kinderen terugkrijgen. Zat 24/7 alleen maar te tikken en te bellen. Ik kan een wolkenkrabber bouwen van alle papieren.’

Arda: ‘Uiteindelijk heb ik alle aantijgingen kunnen weerleggen door me op eigen initiatief te laten onderzoeken door een gerenommeerde psychiater. Door een opvoedcursus te doen, vrijwilligerswerk aan te pakken, te verhuizen. Door steeds stipt alle afspraken met Jeugdzorg na te komen. En door in hoger beroep te gaan tegen rechterlijke uitspraken. Het is zo vernederend om je te moeten verweren tegen willekeurige beschuldigingen, terwijl je je uiterste best doet en naar eer en geweten zo goed mogelijk voor je kind zorgt.’

En zelfs met tegenbewijzen red je het niet altijd. Fouten in rapportages worden namelijk vaak niet verbeterd. ‘Terugkomen op eenmaal ingenomen standpunten schijnt in de Jeugdzorg heel moeilijk te zijn,’ schampert Barendse. Strijdbare types, zoals de moeders uit dit artikel, lukt het nog wel om zich aan de klauwen van hun hulpverleners te ontworstelen. ‘Ben je minder mondig, dan word je een prooi voor Jeugdzorg.’

Moeder Anke: ‘de drank en de drugs hebben mijn zoon zijn jeugd ontnomen.’

De namen van Kim Sieter en Arda Jansen zijn om privacyredenen gefingeerd.