Sabine van der Spoel Opvoeden 1 jan 2025, 11:06

Leestijd: 5 minuten

Hoe ga je er als ouder mee om als je puber erg lui is? Pedagoog deelt advies

Elke puber is weleens luier dan zijn of haar ouders graag zouden willen. En hoewel het frustrerend voor ouders kan zijn, is luiheid in de meeste gevallen minder problematisch dan je denkt. 

Bij puberluiheid is het belangrijk om normale luiheid niet te verwarren met zorgelijke luiheid, zo stelt pedagoog en GGZ-agoog Kelly Snijders. “Normale luiheid ontstaat door de ontwikkeling van het puberbrein, dat nog volop in verandering is. De melatonine-aanmaak bij pubers verschilt aanzienlijk van die bij kinderen en volwassenen. Hierdoor is het voor een puber vaak moeilijker om bijvoorbeeld ‘s ochtends uit bed te komen, waardoor hij of zij lui kan lijken.” 

Luiheid of een normale ontwikkeling?

Naast het feit dat je puber in een normale mate lui kan zijn, is het soms helemaal geen luiheid waar je mee te maken hebt. “Soms heeft het gedrag niets met luiheid te maken, maar is het een teken van overweldiging”, weet Snijders. “Het brein en de hormonen van pubers zijn volop in ontwikkeling, waardoor ze overweldigd kunnen raken. Pubers krijgen bovendien enorm veel prikkels binnen: prikkels vanuit school, vanuit vrienden, vanuit social media. Dat kan heel vermoeiend zijn. Die overbelasting kan zich uiten in gedrag dat lijkt op luiheid, zoals veel op de bank liggen.” 

Volgens Snijders onderschatten ouders de hoeveelheid prikkels waar pubers mee dealen weleens, waardoor zij die overweldiging voor luiheid aanzien. “Pubers zijn nog maar kinderen, al lijken ze dat door hun gedrag niet altijd. Voor ouders is het makkelijk om dat te onderschatten. Pubers doen vaak gewoon mee aan de normale gespreksvoering. Maar pubers hebben net als jonge kinderen behoefte aan rust en structuur.”

Oorzaken van luiheid

Die prikkels waar pubers dagelijks mee te maken hebben, kunnen hen uitputten. “Die vermoeidheid wordt voornamelijk veroorzaakt door school, vrienden en verwachtingen. Prikkels komen niet meer alleen vanuit de ouders, zoals vroeger. Als de lievelingskleur van de ouder blauw is, dan was dat het ook van het kind. Een puber begint echter zijn eigen identiteit te ontwikkelen en het verwerken van al die prikkels is dan heel vermoeiend.” 

Schermtijd en digitale afleiding kunnen volgens de agoog indirect ook leiden tot luiheid. “Pubers zitten tegenwoordig veel met hun neus in de schermen. Wat ik dan vaak hoor, is dat een puber last heeft van hoofdpijn. Het kind heeft dan geen puf om iets te doen en wil dan even liggen. Maar waar komt die hoofdpijn vandaan? Vaak willen ze dan niet horen dat ze te lang hebben gegamed of te lang Netflix hebben gekeken.” 

Zorgelijke luiheid 

De meeste luiheid is onschuldig, maar soms kan er ook sprake zijn van zorgelijke(re) luiheid, al komt dat niet vaak voor. Volgens Snijders is luiheid zorgelijk wanneer andere aspecten van het leven van de puber eronder leiden. “Als een puber zijn of haar schoolwerk en andere klusjes in huis nog wel doet, en dan mag hij of zij er best over treuzelen, dan is er niets aan de hand.” Het wordt pas zorgelijk als het kind het huiswerk weigert te doen, het ongeoorloofd afwezig is van school of brutaal reageert als hij of zij überhaupt een klusje moet doen. “Het kind doet dan niet meer mee aan de dagstructuur en dat wil je natuurlijk wel.” 

Luiheid bespreken 

Als je het luie gedrag van je kind problematisch vindt of als je er simpelweg graag verandering in ziet, is het belangrijk om erover te communiceren. “Praat met je puber over zijn of haar luiheid en probeer geen verwijten te maken. Zeg bijvoorbeeld iets als: “Ik merk dat je de laatste tijd veel op de bank ligt. Ik begrijp dat je dat fijn vindt, maar hoe voel je je daar zelf bij? Als je open met je kind communiceert, komt er vaak veel meer naar voren.” 

Ook is het bij die open communicatie belangrijk om de vraagstelling neutraal te houden. “Vraag niet: “Waarom doe je niets? Waarom werk je niet?” Dat zijn verwijtende vragen.” In plaats daarvan kun je beter vragen hoe je kind zelf ergens tegenaan kijkt. Als je bijvoorbeeld vindt dat je kind te laat opstaat, kun je daar een open vraag over stellen. “Wat vind je zelf een normale tijd om op te staan en wanneer staan jouw vrienden meestal op?” Als het kind dan aangeeft dat het liever een uur later opstaat, kun je als ouder vragen hoe je je kind kunt helpen met zijn of haar opsta-tijd. “Met een open vraagstelling, zonder verwijten te maken, kun je veel meer inzicht krijgen.” 

Uit ervaring weet Snijders hoe waardevol het kan zijn om met je puber te praten over die luiheid. Pubers kunnen zich soms in zichzelf terugtrekken en zijn dan minder geneigd om bepaalde dingen met hun ouders te delen. “Misschien ligt je kind wel op de bank te hangen omdat het hoofdpijn of buikpijn heeft. Door erover te praten, kan er opeens iets anders aan het licht komen.” 

Beloning 

Of een beloning kan helpen om je kind te motiveren minder lui te zijn? Snijders gelooft daar zelf niet zo in. “Ik denk dat de grootste beloning voor een kind is dat je er echt bent. Dat je luistert, begrip toont, erkent wat je puber voelt en meedenkt over oplossingen. Er is geen cadeautje dat dat kan overtreffen. Het is fijn voor een puber om zich gezien te voelen door de ouder, zich erkend te voelen. Dat is de grootste beloning die je een puber kunt geven.”  

Kelly Snijders

Kelly Snijders is pedagoog, GGZ-agoog en coach bij kllsn coaching. Door te onderzoeken wat de unieke behoeften van een kind zijn, helpt zij ouders die op zoek zijn naar een positieve verandering in het leven van hun kind. 

Meer lezen?

1. Rogier vindt dat zijn zoon (14) meer moet sporten: ‘Het is een luie papzak‘
2. Luie kinderen blijven pushen voor school? ‘Het maken van huiswerk is niet jouw verantwoordelijkheid’
3. Luie pubers? Nee, jongeren hebben ander slaapritme: ‘Sociale jetlag’
4. 5x zo ga je om met een luie puber.