Redactie Opvoeden 26 jan 2022, 13:07

Leestijd: 9 minuten

De 9 opvoedfouten die elke ouder maakt, ook al doe je nog zo je best

Je kan er nog zo veel boeken op nalezen. Opvoeden is een duidelijk geval van learning on the job. Hetzelfde geldt trouwens voor de kinderen die graag snel volwassen willen worden. Toch is er één gezamenlijk doel: onafhankelijkheid voor het kind. Gaandeweg leren we met vallen en opstaan onze opvoedfouten te beperken, want die maken we veelvuldig.

Ondanks onze goeie intenties, hoop en wensen saboteren we onze eigen opvoedaanpak zo nu en dan. Want ook al weten we wat we wel en niet moeten doen, soms lukt het gewoonweg niet. Opvoeden is een levenslange verbintenis, of in ieder geval voor een jaar of – pak ‘m beet – twintig.

Opvoedfouten

Logisch dus dat we in dezelfde valkuilen trappen.

Opvoedfout 1: geen consequenties verbinden aan gedrag

Het gedrag van kinderen met regels en beperkingen sturen is een heel belangrijk onderdeel van opvoeden. En er komt een punt dat een kind die regels gaat testen om te zien hoe serieus je bent in de grenzen. Daarom is het zo belangrijk heel duidelijk te communiceren over de consequenties van het overschrijven van de grenzen.

Het probleem
Ouders willen hun kinderen helemaal niet straffen. Je denkt dat een waarschuwing (of meerdere) wel genoeg zal zijn om het gezellig in huis te houden, maar niets is minder maar. Je kind gaat bij het niet doorvoeren van consequenties denken dat je niet betrouwbaar bent en makkelijk gemanipuleerd kunt worden. Kinderen hebben grenzen nodig en ze zullen ze opzoeken totdat ze ze gevonden hebben.

De oplossing
In een notendop: wees consistent, blijf bij je regels en volg ze kalm op. De consequentie verschilt per kind en leeftijd maar moet echt vervelend zijn: favoriete speeltje voor een jong kind, mobieltje of iPad voor een ouder kind. Als je in het verleden niet consequent bent geweest maak je dan op voor weerstand en uitbarsting, want de vorige keer lukt het ze ook om de grenzen te pushen, dus waarom nu niet?

Opvoedfout 2: geen grenzen stellen

Een kind heeft naast de consequenties van gedrag ook gewoon grenzen nodig. Kinderen leren door te observeren wat er in hun omgeving gebeurt en te testen door aanraking, geluid, emoties en beweging. In het begin stellen we wel fysieke grenzen, maar op termijn zullen we ook mentale grenzen moeten toevoegen en dat begint jonger dan je denkt. Grenzen geven kinderen het gevoel van waardering, dat je van ze houdt en ze veiligheid biedt. En met grenzen leren kinderen verantwoordelijk te worden voor hun eigen acties.

Als je een tijdje lang zonder duidelijke grenzen hebt geleefd zal het tijd kosten om ze opnieuw in te stellen. Heb geduld en neem de tijd om veelvuldig met elkaar erover te praten. Blijf bij de nieuwe regels en hou je eraan. Dan kunnen grenzen weer grenzen zijn. Het aantal regels hoeft ook niet vuistdik te zijn. Kinderen kunnen ook maar zo veel onthouden. Focus je op de grote lijnen. En hou rekening met de leeftijd en wat een kind aankan. Van een peuter kun je veel minder verwachten dan van een achtjarige.

Opvoedfout 3: continu toegeven

Je kind vraagt om een snoepje en je zegt nee. Ze vragen er nog een keer om en je zegt weer ‘nee’. Tot op het moment dat je het zo zat bent. Het komt je slecht uit want je bent net in de supermarkt en je hebt je aandacht nodig bij de boodschappen in plaats van bij een jengelend kind. Je geeft toe. Klinkt bekend? Het effect is dat je als ouder je autoriteit verliest. En je kind gaat denken dat ‘ie alles voor elkaar krijgt zolang ‘t maar blijft zeuren. Als je het respect (en leiderschap) van je kind wilt handhaven, zul je consequent moeten zijn. Nee is nee. Zeg liever meteen ja tegen iets dan dat je je gezag ondermijnt met inconsequent gedrag. Er zullen zeker momenten zijn waarbij onderhandelen en kijken waar de grenzen liggen wel acceptabel is, maar soms moet je ‘keihard’ zijn in je ‘nee’. Die zullen ze dan ook respecteren.

Opvoedfout 4: je als een bediende gedragen

Je wil uiteindelijk dat je kind zelfstandig het huis verlaat, dus je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen om je kind mee te laten draaien in het huishouden en tenminste hun eigen rotzooi te laten opruimen. Uit tijdgebrek of haast ruimen we maar al te vaak het speelgoed van de kinderen op, met als gevolg dat je kind denkt dat het normaal is en mama of papa het wel zal doen. Kinderen moeten hun eigen verantwoordelijkheden binnen het gezin krijgen om ook later verantwoordelijk te zijn. Het geeft ook een gevoel van volwassenheid en onderdeel van het gezin zijn.

Sinds wij bij onze zes- en vierjarige klusjes in het leven hebben geroepen, zijn ze een stuk opgeruimder. Ze vinden het ook echt leuk en zeggen vaak: ‘Kijk eens, wat ik al kan.’ Als je dan ziet dat ze de was opgevouwen hebben, schots en scheef en je het zeker over moet doen, dan kan ik alleen maar smelten. De ontwikkeling die kinderen door maken door zich verantwoordelijk en onderdeel van een draaiend gezin te voelen is later van onschatbare waarde.
Klusjes zijn dus geen straf, maar juist een weg naar vertrouwen, ergens bij horen, onafhankelijkheid. Begin er dus vroeg mee!

Opvoedfout 5: intimideren

Communiceren is key in elke relatie. Ook die van ouder en kind. De vorm van communiceren is van het grootste belang. Soms kun je elkaar echt helemaal gek maken. Onder stress, die ouders ook meemaken, kan het er emotioneel aan toegaan. Schreeuwen ligt dan op de loer. En zelfs intimiderend gedrag kan voorkomen. Je denkt misschien dat je daarmee autoriteit uitstraalt, maar het tegendeel is waar. Het toont juist dat de controle kwijt bent. Intimideren door het volume omhoog te gooien en non-verbale negatieve uitingen te laten zien (vingerwijzen, agressieve/boze houding) horen uit den boze te zijn. De communicatie valt weg, een kind wordt stil. En je bent ver weg van open, opbouwende communicatie. Als je boosheid voelt opkomen is het dus zaak om je emoties onder controle te krijgen. Hoe begrijpelijk ze ook zijn.

Opvoedfout 6: denken dat je vrienden kunt zijn

Denken dat je vrienden met elkaar kunt zijn? Vergeet ‘t maar. Je bent ouder en per definitie dus geen echte maten. Maten vertellen elkaar niet wat ze moeten doen en een ouder doet dat bij tijd en wijle wel. Wat je wel bent? Leraar, leider, disciplinair, gevers. Ouders zijn er om voor hun kinderen te zorgen. Daar bouwen kinderen ook op. En dat betekent, hoe vervelend ook, dat je in de soms enkele uren die je per dag met je kind hebt, als een politie agent de regels bepaalt.

Schuldgevoel ligt vaak schuil achter vriendengedrag van ouders. En kinderen weten dat uit te buiten, let maar op. Laat je vooral niet chanteren met woorden als: ‘Mama, als je dit doet, ben je mijn beste vriend’, want dan is het einde zoek.

Onthoud je doel. Je kind laten opgroeien tot een succesvol, verantwoordelijk en onafhankelijk mens. Daar hoort discipline en regelgeving bij.

Opvoedfout 7: vergelijken en bekritiseren

Oke, deze doen we niet, nooit, toch? Ai, zelf betrap ik me er toch op dat ik weleens vergelijk. ‘He, waarom kun je niet wat meer als je broer zijn?’ Of: ‘Kijk eens wat een huilebalk Pietje is.’ Absolute no-go. Negatieve vergelijkingen en publiekelijk iemand te kijken zetten, wordt ook wel vergelijken met ‘verbaal’ geweld. Het kan zelfs de ontwikkeling van een kind tegengaan. Laag zelfbeeld en depressie liggen op de loer als het frequent gedaan wordt. Het kan zelfs gezonde relaties in de toekomst in de weg zitten blijkt uit talloze onderzoeken. Het idee is vaak dat kinderen het beter zullen doen als ze vergeleken worden, maar het tegengestelde is waar. Kinderen voelen zich verraden en vernederd.

Wat je wel moet doen
Benadruk de sterke kanten en kwaliteiten van je kind en geef ze het zelfvertrouwen door heel enthousiast en positief te zijn. Als er iets is wat je kwijt wilt over je kind z’n gedrag, doe dat dan waar ze niet bij zijn. Ook niet gecodeerd of verkapt, want kinderen zijn slim en hebben alles door.

Opvoedfout 8: te veel doen voor je kind

Op verschillende manieren kun je té veel doen voor een kind. Cadeaus kopen bijvoorbeeld. Het kan haast niet op in deze wereld waarin je het laatste van het laatste moet hebben en de technologie continu om een update of een nieuwere versie vraagt. Geluk zit niet in materie, dat weten we allemaal. Maar uit schuldgevoel denken we dat het een kind verder helpt, of soms de ouder helpt…

Te veel helpen is ook zo’n valkuil. Met een probleem, opdracht of taak. Zeker als een ouder helpt gaat het een stuk sneller en beter, maar groeien en leren gebeurt toch echt het beste door het zelf te doen en vaak te doen. Met vallen en opstaan. Ouders moeten echt leren een stapje terug te doen, op de tong te bijten en onze kleintjes het zelf laten ontdekken. En dan nog kort even over de tijd van je kind te vol plannen. Kinderen willen veel tijd met de ouders doorbrengen. Dus in plaats van een overvol schema met dingen die ze moeten, moeten doen, moeten leren, waarom niet tijd met elkaar inruimen, lummeltijd. En kijken wat er gebeurt.

Opvoedfout 9: niet genoeg luisteren

Ouders hebben nogal eens de neiging snel veel te willen vertellen, leren, uitleggen. Maar het begint allemaal bij goed luisteren. Zelfs al bij heel jonge kinderen. Uiteindelijk haal je er veel meer uit dan ze te vertellen hoe jij het deed vroeger. ‘Toen ik een kind was..,’ is misschien wel leuk voor tijdens een van de traditie-momenten in het jaar, waar iedereen zijn anekdotes op tafel legt. In plaats daarvan is het veel effectiever om met je kind te zitten, te luisteren en te bespreken hoe hij/zij dingen zou kunnen oplossen. Noem het een soort brainstormsessies, waarbij je kind oplossingen met je verkent. Zo leer je beter de gevoelens en emoties van je kind kennen. Probeer tijdens een gesprek over oplossingen ook te ontdekken wat het actieplan is. Hoe pakt ‘t kind het aan om bijvoorbeeld betere cijfers op school te halen, of meer playdates te krijgen na school.

Denk aan wat jouw taak is:
Luisteren, aanmoedigen, vragen stellen om meer informatie te krijgen en te begeleiden. Als je echt iets belangrijks denkt te kunnen toevoegen, vraag of ze op je advies zitten te wachten (voor wat oudere kinderen). Zo ja, dan kun je kort je idee neerleggen. Zo nee, accepteer het, haal adem, slik eens en nog een keer en hoop dat het vanzelf wel goed zal komen. Een van de moeilijkste dingen die er is.

5x de meest voorkomende valkuilen voor ouders die een tiener opvoeden