Redactie Scheiden 15 jul 2021, 20:03

Leestijd: 5 minuten

Opgroeien met één ouder. Wat doet dat met een kind?

Het aantal minderjarige kinderen dat opgroeit in een eenoudergezin stijgt nog steeds. Uit cijfers van het Centraal Bureau van de Statistiek blijkt dat dit in 1999 nog om elf procent van de kinderen ging, maar inmiddels is dit gestegen naar vijftien procent. Wat voor impact heeft het opgroeien met één ouder op een kind?

De 22-jarige Hanneke groeide door een scheiding vanaf haar zesde op met alleen haar moeder en haar oudere broer. Rutger (26) raakte op 17-jarige leeftijd zijn moeder kwijt door kanker en Bart (17) was nog maar acht jaar toen zijn moeder overleed.

Opgroeien met één ouder, hoe is dat?

Hanneke: “Door verschillende gebeurtenissen zag ik mijn vader niet meer en groeide ik alleen op met mijn moeder. In het begin was het erg moeilijk. Op school werd ik erop aangekeken dat mijn ouders waren gescheiden. Ik werd er weleens mee gepest: ‘ik heb lekker wel een papa én mama thuis’. Maar mijn moeder was zowel mijn vader als mijn moeder. Een sterke vrouw die alles voor mij en mijn broertje deed.”
Rutger: “Mijn vader, zusje en broertje hadden de ‘mazzel’ dat mijn moeder nog bijna een jaar ziek is geweest. In dat jaar konden we al een beetje wennen aan de situatie die zou gaan komen. Mijn vader nam het reilen en zeilen in huis op zich. Daarna kwam toch wel een klap, je mist zonder moeder een bepaalde warmte en gemoedelijkheid. Een moeder wordt toch negen van de tien keer als spil van het gezin gezien. Nu moest mijn vader ook opeens voor moeder spelen.”
Bart: “Het is heel anders dan hoe andere leeftijdgenoten opgroeien, maar niet per se in negatieve zin. Ik denk wel dat het goed is om met beide ouders op te groeien, om van beide iets mee te krijgen en te leren. En ik denk ook dat het heel anders is om opgevoed te worden door alleen een vader, moeders doen het toch vaak anders.”

Op wat voor manieren merkte je écht dat je met één ouder opgroeide?

Hanneke: “Al bij de kleine dingen eigenlijk. Op school waren eens in de zoveel tijd tienminutengesprekken met de ouders en dan konden mijn broer en ik natuurlijk niet alleen thuis blijven. Mijn moeder nam ons dan mee. Soms kwamen de leraren bij ons thuis om het mijn moeder makkelijker te maken.”
Rutger: “Mijn moeder was creatief en had een open blik. Mijn vader denkt wat zakelijker en meer zwart-wit. Toen ik stopte met school – ik had er geen plezier meer in – was mijn vader echt kwaad. Ik zou wel willen weten hoe mijn moeder gereageerd had. Zij was ook niet blij geweest, maar had mij denk ik beter begrepen. Dat is sowieso een verschil tussen vaders en moeders: met je moeder drink je uit school een kopje thee en klets je over hoe je je voelt. Met je vader ga je vissen en drink je je eerste biertje.”
Bart: “Ik merkte vooral dat ik door één ouder werd opgevoed toen mijn broer en zus het huis uit waren. In deze periode werkte mijn vader veel en was ik vaak alleen thuis. Dat lijkt misschien relaxed, maar je begint dan echt iemand te missen. Die moederdingen: uit school komen, gezellig samen een kopje thee drinken en je dag bespreken. Of dat je moeder je helpt met je huiswerk bijvoorbeeld. Mijn vader werkte lange dagen en had daar ’s avonds laat niet meer de energie voor. Dit is uiteindelijk wel enorm goed geweest voor mijn zelfstandigheid.”

Wat is nu je gevoel over die tijd?

Hanneke: “Na de scheiding was de sfeer zoveel fijner thuis en zo kijk ik ook op die periode terug. Ik ben trots op mijn moeder, hoe ze alles in haar eentje heeft gedaan. Ze heeft ons altijd alles gegeven wat ze kon geven. Dit heeft de relatie tussen ons sterker gemaakt, maar ook mijzelf als persoon. Ik kijk er niet op terug al een rottige tijd, maar een tijd van rust. Mijn moeder, broer en ik: wij waren de drie musketiers!”
Rutger: “Behalve dat het een enorm nare en verdrietige tijd is geweest, was het ook bijzonder. Je groeit als gezin naar elkaar toe en je wordt alleen maar closer.”
Bart: “Eigenlijk kijk ik heel positief terug op het opgroeien met één ouder. Met alleen een vader kun je het ook heel goed hebben. Natuurlijk heb ik mijn moeder enorm gemist en mis ik haar nog steeds, maar je moet toch door.”

Zóveel verschillende situaties en verhalen

Barbara Benet, personal-, mama- en relatiecoach, heeft in haar werk veel ervaring met kinderen uit eenoudergezinnen. “Iedere ouder en ieder kind reageert anders op de gebeurtenis waardoor alleenstaand ouderschap is ontstaan”, vertelt ze. “Het opgroeien met één ouder laat honderd situaties zien, met honderd verschillende verhalen.”

Emotioneel flexibel

Kinderen zijn emotioneel flexibel, volgens de coach, waardoor ze vanuit hun basis uit zichzelf leren omgaan met een nieuwe situatie. Dit kan zijn door een scheiding, of door het overlijden van een ouder. “Net na zo’n gebeurtenis kunnen emotionele reacties zichtbaarder worden”, vertelt ze. “Het ene kind kan zich terug gaan trekken, terwijl het andere kind meer aan de ouder gaat ‘hangen.'” Maar emotioneel reageren, zoals boos worden om wat er is gebeurd, kan ook gebeuren. “Ieder kind heeft zijn eigen manier om te dealen met het feit dat één van de ouders niet meer aanwezig is”, legt Barbara uit.

Eigen weg zoeken

Het komt voor dat kinderen op jonge leeftijd gedrag laten zien van een aantal jaren daarvoor. Ze plassen bijvoorbeeld weer in bed of krijgen nachtmerries. Oudere kinderen kunnen last krijgen van concentratieproblemen. “Dat stukje ‘terug’ in de ontwikkeling is terug naar het moment van veiligheid in de kinderbasis”, legt Barbara uit. “Eenmaal gewend aan de nieuwe situatie komt het gevoel van veiligheid ook weer terug.” Uiteindelijk zoekt ieder kind naar z’n eigen plek in de nieuwe situatie. “Kinderen zoeken hun eigen weg.”

Kinderen zien hun ouders als voorbeeld

“Het mooie is, is dat alle kinderen – of ze nu opgroeien bij één of twee ouders – niet luisteren naar wat je precies zegt, maar kijken naar wat je doet”, vertelt Barbara. “Kinderen zien hoe een ouder omgaat met een situatie en welk gedrag daaruit voortkomt. Dit is iets dat ze nog jaren met zich meenemen. Kinderen creëren een beeld van hun ouder. Dit beeld en deze indrukken zullen kinderen met zich meenemen en later toepassen op lastige momenten in hun leven.”

Dit artikel is geschreven door Kathie Mollema. Meer lezen over alleenstaand ouderschap? Kijk dan op Alleen Ouder. 

Kinderen van single moeders ‘doen’ het even goed als kids met twee ouders