Janne Vogel Gezondheid 6 jun 2019, 11:12

Leestijd: 5 minuten

Kinderen en stress: opgroeien in een maatschappij met heel veel prikkels

Stress is iets van alle tijden, maar tegenwoordig lijken we er toch nét iets vaker onder te bezwijken dan onze voorouders. We lijden massaal aan burn-outs, zijn druk druk druk en alles lijkt sneller te gaan dan ooit. Ook onze kinderen hebben het niet makkelijk. Zij groeien op met heel veel prikkels.

Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) doet onderzoek naar stress en burn-outs bij kinderen en wil het probleem onder de aandacht brengen. Frans Pijpers, adjunct-directeur van het NCJ, vertelt meer.

Stress bij kinderen

‘Kinderen en jongeren ervaren in deze generatie vooral stress door de overvloed aan informatie’, vertelt Frans. ‘Op jonge leeftijd hebben ze al een mobiel en toegang tot internet en willen ze niets liever dan bijblijven. Ze moeten hetzelfde YouTube-filmpje bekijken dat hun vriendjes hebben gezien en zijn constant bezig op digitale media. Hierdoor ontstaat een soort prestatiedruk: kinderen moeten constant bijblijven, op platforms waar ongeveer iedere minuut wel weer iets nieuws op wordt geplaatst.’ Ze moeten dus niet meer alleen buitenspelen en kind zijn, maar bijhouden wat er allemaal op internet gebeurt, zelf een perfect social media account bijhouden én aan een bepaald ideaalplaatje voldoen.

‘Daarnaast gaan de veranderingen ontzettend snel: de ene week is dit in de mode en een week later moet je alweer iets anders bekeken hebben. Vijf of tien jaar geleden – of in de vorige eeuw, toen al helemaal – ging dat én veel langzamer én waren er simpelweg minder prikkels.’ Zijn wij toch best wel gezegend met onze buitenspeeljeugd.

Stressklachten herkennen

‘Ieder kind heeft een andere persoonlijkheid en zal daarom anders reageren op stress’, legt Frans uit. ‘Een kind dat meer naar binnen gericht is wordt stiller en trekt zich terug, terwijl een meer impulsief en extravert kind bijvoorbeeld opstandiger wordt of niet luistert. Er is dus niet één manier om stressklachten te herkennen, de persoonlijkheid van het kind speelt een hele grote rol.’

Kinderen kunnen last hebben van (prestatie)druk op school, de sportclub of thuis, wat kan leiden tot oververmoeidheid, slecht slapen, buikpijn, hyperventileren en zelf depressies en burn-outs. Deskundigen maken zich zorgen.

Hulp

Je kunt volgens Frans verschillende dingen doen om je gestreste kind te helpen. ‘Begin in ieder geval met praten en observeer je kind. Let op hoeveel tijd hij besteedt aan sociale media en zorg dat hij genoeg beweging krijgt. Als je je kind ongeveer moet dwingen om naar buiten te gaan of te sporten, kan dit betekenen dat hij zijn energie kwijt is. Door binnen te zitten met zijn mobieltje bouwt de spanning alleen maar verder op. Daarnaast is het belangrijk dat je goed luistert en duidelijke afspraken maakt. Beperk vooral het social media gebruik, want dit is écht een belangrijke factor. De prestatiedruk van de ouders, school of het zelf willen presteren is ook iets wat er erg in kan hakken. Houd dit dus in de gaten.’

Early Life Stress

Samen met professor Feron van de Universiteit in Maastricht werkt Frans aan een onderzoek naar Early Life Stress (ELS). ‘Early Life Stress betekent simpelweg de stress vroeg in het leven. Eigenlijk vanaf de conceptie tot in de eerste twee, drie jaar na de geboorte. In die tijd ontwikkelen de hersenen zich, dus veel stress in die periode kan heel schadelijk zijn. Als de moeder veel last heeft van stress tijdens de zwangerschap of bepaalde medicijnen gebruikt, ontwikkelen de hersenen zich niet goed. Dit leidt tot een vertraagde motorische ontwikkeling en heeft effect op zaken als aandacht, concentratie, kunnen plannen en zelf kunnen reguleren. De aanleg voor deze vaardigheden wordt als het ware verstoord.’

Gevolgen ELS

‘Er is aangetoond dat kinderen met veel stress in hun vroege leven later gevoeliger zijn voor een hele variatie aan ziektes op volwassen leeftijd. Dit omdat het stressnetwerk zo verweven is met de rest van het lichaam’, vervolgt Frans. ‘Bij ernstige stress in die eerste duizend dagen, door bijvoorbeeld kindermishandeling of armoede, kunnen zij als volwassenen zelfs tien jaar eerder doodgaan. ELS heeft dus een heel groot effect op het verdere leven en moet niet worden onderschat.’
Amerika heeft al meer onderzoek gedaan naar ELS en hier in Nederland begint het nu een beetje op gang te komen. Er wordt met deze studie voor het eerst aandacht besteed aan de eerste duizend dagen van het leven. ‘Wij pleiten voor meer onderzoek in Nederland, want de situatie in Amerika is natuurlijk niet precies hetzelfde als hier. De algemene dingen zullen wel kloppen, maar de details kunnen we alleen achterhalen door zelf te onderzoeken.’

Met deskundigen en jeugdartsen zal hierna worden besproken hoe het nu verder moet. ‘Het is belangrijk dat we weten hoe ernstig de klachten in Nederland zijn. Alleen zo kunnen we gaan praten over oplossingen.’

De toekomst

‘Stress is op zich normaal en hoort bij het leven, je moet er alleen mee leren omgaan. Een stressloos leven is saai, dat moet je ook niet willen. Uitdagingen horen bij het leven, het is alleen belangrijk dat je het voor jezelf hanteerbaar leert maken. Dit moeten kinderen aanleren, zodat ze niet vastlopen. Daarnaast is stress een beleving. Bij het ene kind roept stress een paniekreactie op, terwijl een ander kind dezelfde stress ziet als een uitdaging. Het ene kind wordt overweldigd door zijn emoties, terwijl de andere denkt: kom maar op! Ouders spelen met het leren omgaan met stress een heel grote rol.’

Februari 2019 is een literatuuronderzoek naar Early Life Stress en de gevolgen ervan in een boek uitgegeven. Het onderzoek is uitgevoerd door het NCJ in samenwerking met de Universiteit van Maastricht.

Frans hoopt op meer aandacht voor stressklachten bij kinderen in Nederland, omdat hij niet wil dat de situatie verergert. Voor vragen over stress bij kinderen of Early Life Stress (ELS) kun je contact opnemen met Frans Pijpers via [email protected].

Dit artikel verscheen eerder op ons zusje Famme.