Redactie Lichaam 30 sep 2021, 21:26

Leestijd: 6 minuten

Kinderarts van de poeppoli: “Ze doen het niet expres in hun broek”

Kinderen die allang de leeftijd hebben bereikt waarop ze zindelijk moeten zijn en desondanks regelmatig in hun broek poepen; het is een probleem waarover weinig bekend is. Toch kampt zo’n drie procent van de kinderen in Nederland met darmproblemen. Het Emma Kinderziekenhuis AMC in Amsterdam heeft een speciale ‘Poeppoli’ die adequate hulp biedt.

Dat er hordes kinderen zijn die regelmatig in hun broek of bed plassen, weten we allemaal, maar dat duizenden dagelijks in hun broek poepen, is veel minder bekend. Ouders praten er uit schaamte niet graag over en kinderen houden angstvallig hun mond tegen vriendjes. Thuis wordt krampachtig geprobeerd een eind aan het probleem te maken maar meestal met weinig effect. De spanningen binnen het gezin lopen daardoor hoog op.

Vieze broeken in plaats van broek poepen

Marc Benninga is kinderarts en gastro-enteroloog bij het AMC in Amsterdam. Hij startte samen met een collega-arts tien jaar geleden de Poeppoli met als doel het onderzoeken en behandelen van kinderen die onvrijwillig ontlasting verliezen. Hij schat dat in Nederland 50.000 tot 100.000 kinderen regelmatig last hebben van encopresis, ofwel vieze broeken. “Je mag ‘broek poepen’ nooit meer gebruiken”, zegt hij aan het begin van het gesprek. “Ik ga er vanuit dat kinderen het niet expres in hun broek doen. Bij de Poli praten we altijd over vieze broeken en niet over broek poepen.”

Benninga en zijn collega’s zien kinderen in alle leeftijden, zowel jongens als meisjes. Er zijn er bij die nog niet zo lang problemen hebben maar er zijn ook kinderen die samen met hun ouders al jaren proberen om een eind te maken aan de overlast. De grootste groep patiënten is tussen de 4 en 10 jaar oud. Per jaar komen er echter ook zo’n 75 baby’s op de Poeppoli, die voornamelijk langskomen om middels onderzoek de ziekte van Hirschsprung – aangeboren afwijking van de darm – te laten uitsluiten.

Volgens de kinderarts wachten ouders vaak te lang met de stap naar een arts. “Hoe eerder je met een klacht komt, des te beter. Hoe klein ze ook zijn: als ze langer dan twee weken last hebben, moeten ouders hulp inschakelen. Daarmee voorkom je dat een kind negatieve associaties krijgt met ontlasting. Bij kinderen die te lang doorlopen, heb je het risico dat het uiteinde van de dikke darm beschadigd raakt.”

Obstipatie

De Poeppoli onderscheidt twee groepen kinderen. De grootste groep heeft last van obstipatie, oftewel verstopping. Benninga vertelt: “Dit komt evenveel voor bij jongens als meisjes. Ze hebben meestal vanaf jonge leeftijd last, klagen over buikpijn en ze eten slecht. De kinderen hebben pijn bij het poepen en ontwijken de pijn door niet naar de wc te gaan. Soms poepen ze een paar dagen niet of nauwelijks, totdat er uiteindelijk een grote, bij de Poeppoli noemen we dat een ‘Olifantendrol’, verschijnt. Daarna neemt de eetlust toe en begint het allemaal van voren af aan. De ontlasting hoopt zich aan het eind van de dikke darm op. Aan de zijkanten van de prop loopt er steeds een klein beetje ontlasting langs, wat uiteindelijk in de onderbroek terechtkomt. Deze kinderen hebben de hele dag vieze broeken zonder dat ze er iets aan kunnen doen.”

Onduidelijke oorzaak

Dan is er nog een kleine groep over. “Het is onduidelijk waardoor deze kinderen ontlasting verliezen. We denken aan een stoornis in de zindelijkheid. Het is niet helder welke psychische factoren hierbij een rol spelen. De kinderen negeren het aandranggevoel en gunnen zich geen tijd om naar het toilet te gaan. Meestal krijgen ze pas een vieze broek na schooltijd. Het grootste deel van deze kinderen bestaat uit jongens. Bij deze groep zijn we minder succesvol in het aanpakken van het probleem, omdat we niet precies weten wat de oorzaak is.”

Coeliakie en koemelkallergie worden in de wandelgangen ook nog wel eens genoemd als mogelijke oorzaak. Het belangrijkste symptoom van coeliakie is echter dat kinderen afvallen en niet meer groeien. Sommigen worden ook behoorlijk ziek. Maar darmaanvallen komen hierbij niet voor; wel heeft een enkeling last van diarree of van obstipatie. Bij een koemelk-allergie vertoont een kind soortgelijke symptomen en kan het daarnaast last hebben van een bolle buik of zure ontlasting.

Frustratie

Maar wat de oorzaak ook is: de frustratie over de gevolgen loopt in alle gevallen even hoog op. De kinderen zijn onzeker en kunnen last krijgen van een minderwaardigheidscomplex. De vele vieze broeken op onmogelijke tijdstippen en plaatsen veroorzaken spanningen en ruzies binnen het gezin. Wie zit er te wachten op een vieze broek als je net in de achtbaan van een pretpark stapt of in de auto op weg bent naar de camping in Frankrijk?

Uit angst om voor schut te staan doen de kinderen steeds minder mee aan sociale activiteiten. Zwemmen met je vrienden is toch wat lastig als je niet zeker weet of je het schoon houdt en wat te denken van een voetbal- of turnwedstrijd? Ouders weten af en toe ook niet meer hoe ze moeten reageren. Hoe begripvol ze ook zijn, na de zoveelste vieze broek op één dag is iedere ouder het zat en is een boze reactie het gevolg. Marc Benninga adviseert ouders om de vieze broeken te negeren, gewoon over te gaan tot een verschoning en vooral positief te reageren als een kind wél een dag schoon is.

Behandelmethode kiezen

Kinderen krijgen bij de Poeppoli allemaal dezelfde benadering. Bij de eerste afspraak, die een uur duurt, wordt bekeken of een kind last heeft van een verstopping of niet. Daarna wordt de juiste behandelmethode gekozen. De arts praat met de ouders, maar vooral ook met de kinderen als die oud genoeg zijn. “We proberen de verantwoordelijkheid bij de kinderen te leggen. Bij het eerste consult leggen we ze aan de hand van plaatjes uit waardoor het probleem veroorzaakt wordt. We willen ze motiveren zelf aan een oplossing te werken”, zegt Benninga.

De kinderen die last hebben van obstipatie, krijgen dagelijks een laxeermiddel en dieetadviezen. Daarnaast krijgen ze een toilettraining en houden ze een dagboek bij waarin ze noteren wanneer en hoe vaak ze naar de wc gaan en of ze echt gepoept hebben. Degenen die geen last hebben van een verstopping maar wel ongewild ontlasting verliezen, houden ook een dagboek bij en doen mee aan de toilettraining. Die training houdt in dat ze na iedere maaltijd vijf minuten naar de wc gaan. “De kans op ontlasting is na de maaltijd groter dan op andere momenten”, meent de kinderarts.

“Vies zijn is niet gewoon”

Bij een deel van deze groep loopt op dit moment ook een proef. Deze kinderen gebruiken dagelijks een klysma die de darmen leegt. Gehoopt wordt dat de kinderen wennen aan het gevoel schoon te zijn. Benninga: “Kinderen met vieze broeken zijn gewend aan het vies zijn. Ze merken het vaak al niet meer. Zijzelf en mensen in hun omgeving wennen aan de poeplucht. Pas als er iemand van buitenaf binnenkomt, wordt de lucht opgemerkt. De kinderen zijn ook gewend aan het feit dat ze steeds verschoond worden. Wij willen ze zelf laten merken dat vies zijn niet gewoon is.”

Eerste hulp

• Voorkom een negatieve associatie met poepen
• Zorg voor vezelrijke voeding
• Negeer de vieze broeken
• Deel geen straf uit
• Start met een toilettraining
• Beloon het schoon blijven
• Wacht niet te lang met hulp zoeken

Informatie over de Poeppoli van het Emma Kinderziekenhuis AMC is te vinden op www.poeppoli.nl of via tel. 020-566 2906.

Lees ook:

• Bedplassen kind: 5x methodes om het af te leren
• Moet je je kind pushen om dankjewel tegen anderen te zeggen?