Wilma Groothuis Opvoeden 29 jun 2023, 15:03

Leestijd: 5 minuten

Seksueel misbruik in tienerrelaties komt vaak voor, sociaal pedagoog geeft advies

Opvoeden blijft een lastige kwestie, elke ouder heeft vragen hoe hij iets het beste aanpakt. Daarom stellen we elke week een vraag aan een expert. Deze week geeft sociaal pedagoog en tevens ervaringsdeskundige Lyona Rose antwoord op de vraag: wat als mijn kind seksueel misbruik ervaart binnen zijn of haar relatie?

Het is de nachtmerrie van elke ouder: je kind wordt seksueel misbruikt. Als je kind een relatie heeft, verwacht je dit misschien minder snel, maar toch gebeurt het helaas wel. Vaak weten ouders in eerste instantie hier niets vanaf. Hoe kun je seksueel misbruik herkennen bij je dochter of je zoon?

Alert blijven

“Het belangrijkste is om alert te blijven”, vertelt Rose. “Ouders kennen hun tiener het beste en als je zoon of dochter zich anders gaat gedragen, dan is het goed om alert te zijn. Let dus op afwijkend gedrag bij je tiener. Na of tijdens een traumatische ervaring kunnen tieners zich anders gaan gedragen. Ze kunnen bijvoorbeeld:

– Zich terugtrekken en stiller worden
– Emotionele uitbarstingen hebben
– Meer of minder eetlust hebben
– Minder goed concentreren op school of een achteruitgang in schoolresultaten hebben
– Een verslaving krijgen, bijvoorbeeld blowen of andere drugs, om de pijn te verdoven
– Vermijdingsgedrag laten zien of angstig zijn voor bepaalde plekken of plaatsen
– Zichzelf verstoppen achter kleding of een zonnebril of zichzelf juist extremer laten zien
– Automutilatie: zichzelf beschadigen uit schaamte of om zichzelf te willen straffen

Heftig reageren

Hoewel bepaalde gedragsveranderingen normaal zijn in de puberteit, denk aan hormonale schommelingen, is het toch verstandig om scherp te blijven. Als je kind op kleine dingen heftig reageert, bijvoorbeeld door middel van een flinke huiluitbarsting of dingen stukgooit in een woedeaanval, is dat niet meer een ‘normale’ gedragsverandering.

Het is lastig als jij vermoedt dat je kind te maken heeft met seksueel misbruik binnen zijn/haar relatie, maar hij of zij het ontkent of er niet over wil praten. Het is dan belangrijk om altijd te proberen het gesprek aan te gaan, maar zorg ervoor dat je in dat gesprek geen dingen invult. Veel ouders hebben de neiging direct het gesprek te sturen, omdat ze een bepaald beeld in hun hoofd hebben. Mijn advies is om dat een beetje los te laten en open het gesprek in te gaan. Stel open vragen en benoem wat je ziet. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik merk dat je wat stiller bent’.

Luisteren

Als dan uiteindelijk blijkt dat je kind seksueel misbruikt wordt binnen zijn of haar relatie, is het belangrijk om te luisteren. Doe dat zonder direct zelf in te vullen wat er is gebeurd. Probeer, hoe lastig en pijnlijk het ook is, te luisteren naar het verhaal. Stel je onbevooroordeeld open en geef zeker nooit je tiener de schuld van seksueel geweld/misbruik. Ook wanneer je tiener bijvoorbeeld is vreemdgegaan in zijn of haar relatie geeft het een ander nog niet het recht om te mishandelen.

Leg duidelijk uit dat seksueel geweld en lichamelijke mishandeling strafbaar is in Nederland. Stel voor om samen aangifte te doen, zodat de kans op herhaling in de toekomst bij een andere vriendin of vriend afneemt. Neem contact op met de ouders van de dader en vertel rustig wat de situatie is. Hoe boos je ook bent, onthoud dat ouders van de dader niet de dader zijn. Voor hun kan de situatie ook pijn, woede en schaamte oproepen.

Bevriezen tijdens de gebeurtenis

Tieners kunnen zich, na het meemaken van seksueel geweld, schuldig voelen of schamen. Deze gedachten kunnen ontstaan doordat de tiener bijvoorbeeld tijdens de gebeurtenis bevroor of geen weerstand heeft geboden. Een grote fout die mensen maken, is dat ze er vanuit gaan dat je jezelf tijdens een nare gebeurtenis zoals seksueel geweld altijd kan verzetten. Maar wanneer het brein weet dat er geen kans is om het lichamelijk te winnen, dan kan het ook als het ware bevriezen en in de overlevingmodus schieten.

Het is dus niet zo dat iemand zich altijd en in iedere situatie automatisch kan verzetten. Ook een lichamelijke reactie kan een overlevingsreactie zijn vanuit het lichaam om de pijn dragelijker te maken. Een lichaam is erop gericht om te overleven. Dus hoe je lichaam ook reageerde, dit was een reactie om te overleven. Leg dit duidelijk uit aan je tiener, zodat ze zichzelf niks verwijten.

Psychische gevolgen

Een traumatische ervaring zoals seksueel geweld, of het nou één keer of meerdere keren is gebeurd, gaat niet in de koude kleren zitten. Het kan vervelende psychische gevolgen met zich meebrengen die in het heden, maar ook in de toekomst, een obstakel vormen. Professionele hulp is daarom ook zeker aan te raden. Iemand die verder van de situatie afstaat en bij wie je kind vrijuit kan praten, kan een uitkomst bieden en een goede invloed hebben op het herstel.

EMDR kan goed werken om de scherpe rand van de gebeurtenis af te halen. Een sport uitoefenen zoals kickboksen om de woede eruit te slaan kan ook helpen. Quality time met je tiener is altijd waardevol, zeker na een traumatische gebeurtenis is het belangrijk om leuke activiteiten te ondernemen. Laat zien dat het leven ook nog fijn kan zijn. Probeer weer meer positieve herinneringen te maken. Vertel ook dat je tiener waardig, mooi en lief is. Geef liefdevolle en echte complimenten.

Eigen ervaring

Ik was zelf ook als tiener slachtoffer van seksueel misbruik binnen mijn relatie. Ik weet nu dat het belangrijk is om als ouders vragen te blijven stellen, want dat deed mijn pleegouder niet. En uit jezelf vertel je als tiener niet alles, omdat je dus vaak die schaamte voelt. Geef je kind een veilig gevoel, zodat ze weten dat ze met alles bij jou terechtkunnen.

Omdat ik uit mijn eigen ervaring weet hoe schadelijk het is om seksueel misbruik binnen je relatie te ervaren, wil ik mij inzetten om zoveel ouders en tieners te helpen hoe ze om moeten gaan met zo’n situatie. Ik heb daarom het boek Losse Handjes geschreven, wat over mezelf gaat. Met dit boek wil ik inzicht bieden in het ontstaan van seksueel misbruik binnen een tienerrelatie. Ook kunnen tieners door middel van het boek met hun ouders het gesprek aangaan en bied ik tools om ze daarbij te helpen.”

Annes zoon werd seksueel misbruikt: ‘Het verhaal werd alleen maar groter en heftiger’