Sabine van der Spoel Opvoeden 10 dec 2024, 11:09

Leestijd: 6 minuten

Gezonde seksuele opvoeding geven? ‘Al mee beginnen als kind net geboren is’

Veel ouders vinden het wat ongemakkelijk om hun kind een seksuele opvoeding te geven. Toch kan het voor je zoon of dochter fijn zijn om te weten dat hij of zij het er met jou over kan hebben.  

Het zou heel ongemakkelijk zijn als je pas voor het eerst met je kind over seks praat als het al een tiener is. Linda Hauer, relatietherapeut en consulent seksuele gezondheid NVVS bij het Seksualiteitsbureau, raadt daarom aan om het er al veel eerder met je kind over te hebben – uiteraard op passend niveau. 

Beginnen aan een seksuele opvoeding 

“Eigenlijk moet je al beginnen aan de seksuele opvoeding wanneer je kind net geboren is”, stelt Hauer. “Kijk, het beeld dat volwassenen bij seksualiteit hebben is heel volwassen. Wij denken meteen aan seksuele handelingen, maar daar denkt een kind natuurlijk nog niet aan. Wat bij een gezonde seksuele opvoeding past voor jonge kinderen, is dat ze beseffen dat ze een eigen lichaam hebben.

Van pijn voelen aan je knie als je valt tot het prettig vinden als je een aai over je bol krijgt. Een kind leert dan dat er dingen zijn die fijn voelen en dat er dingen zijn die niet fijn voelen.”

Aanraken

Als een kind dat besef heeft, kun je de informatie uitbreiden. Het is goed om te benadrukken dat het lichaam van je kind echt van hen is. “Praat over wie hun lichaam mag aanraken en waar. Bij kinderen van vier jaar kun je beginnen met de ondergoedregel. Je kunt uitleggen dat de plekken waar normaal de onderbroek en het hemd zitten een beetje andere gebieden zijn om aan te raken dan je schouder of hand. Leg uit dat papa en mama het kind daar mogen aanraken om bijvoorbeeld een luier te verschonen of billen af te vegen.

Dat is heel normaal. Maar mag iedereen je kind daar aanraken? Nee, dat zijn gebieden die je alleen deelt met mensen die je vertrouwt. Je legt het zo op een manier uit die past bij de ontwikkeling van een kind.”

Geen groot gesprek

Hauer raadt aan om op een gepaste manier over seks te praten gedurende de gehele jeugd van je kind. Als je het stapje voor stapje bespreekt, dan hoeft het volgens Hauer nooit een heel groot gesprek te worden. En je kunt het er prima over hebben als kinderen nog jong zijn. Uiteraard op niveau. “Kinderen zijn op veel leeftijden al een soort van geïnteresseerd in seks, maar het gaat dan niet om volwassen seks. Een kind van zes vindt het bijvoorbeeld heel interessant om te weten hoe er nou een baby in de buik van mama komt. Dat zou je ook al een interesse in seksualiteit kunnen noemen.” 

Als kinderen in groep 7 en 8 zitten, begint er volgens Hauer meereen volwassen lading bij gesprekken over seks te komen, kinderen voelen dan de erotische sfeer die er omheen kan hangen en het ongemak van sommige volwassenen over die ontdekking van kinderen.. “Maar dan zijn het alsnog kinderen. Je kunt seksuele onderwerpen dan het beste bespreken als er een natuurlijke aanleiding is. “Als er op tv bijvoorbeeld gezoend wordt, kun je vertellen wat je ervan vond of kun je delen hoe jouw eerste kus was. “Als je het verweeft in dingen waar je kind op dat moment mee bezig is, dan hoeft het nooit een groot voorlichtingsgesprek te worden.”

Plezier 

Wanneer je het met je kind over seks hebt, mag volgens Hauer echt wel naar voren komen dat seks iets plezierigs is. “Het is belangrijk dat ouders overdragen dat het de bedoeling is dat je plezier beleeft aan seks. Meisjes horen vaak dat ze op hun grenzen moeten letten en dat ze moeten oppassen voor misbruik. Tegen jongens wordt gezegd dat ze niet over de grenzen van een meisje heen mogen gaan. Hierdoor is seks een beladen angstig onderwerp geworden, maar seks gaat over plezier. Zorg ervoor dat je kind dit weet. Benadruk dat ze geen seks moeten hebben als ze er geen plezier aan beleven.” 

Als kinderen een tienerleeftijd bereiken, willen ze het onderwerp seks vaak niet meer zo expliciet bespreken met hun ouders, terwijl ze juist dan behoefte hebben aan informatie. “Zorg ervoor dat ze dan weten waar ze terecht kunnen voor informatie als ze er niet met jou over willen praten of dat er iemand anders is met wie ze het kunnen bespreken. Leg uit hoe ze weten of een site betrouwbaar is en wanneer niet. Het is daarnaast ook erg belangrijk dat kinderen wel wat weten over soa’s. Hoe je het overdraagt en hoe je het voorkomt.” 

Een goede volgorde 

Als je met je kind praat over seks, zorg er dan ook voor dat ze weten waar seks in kan resulteren en dat je dit bespreekt in een logische volgorde. “Ik gaf laatst een gastles aan tieners van 13 jaar oud. Zij keken al wel porno, maar wisten niet hoe een vrouw nou eigenlijk zwanger kon worden.” 

Volgens de consulent seksuele gezondheid NVVS kun je al best bij een kind van zeven jaar oud polsen of hij of zij weet hoe een vrouw zwanger wordt. “Aan een kind van die leeftijd kun je vertellen dat het te maken heeft met een zaadje van papa en een eitje van mama die bij elkaar komen. Die komen alleen niet zomaar bij elkaar, maar alleen wanneer papa en mama bloot met elkaar knuffelen.”

“Als een kind alweer wat ouder is, kun je het wat uitbreiden en uitleggen dat het een heel ander soort knuffelen is dan met andere personen. Tegen een twaalfjarige kun je het vervolgens meer gaan hebben over plezier en benadrukken dat seks heel leuk is.” Je kunt dan ook behandelen dat de ene handeling intiemer is dan de andere. “Neem bijvoorbeeld zoenen, is dat meer of is minder intiem dan vrijen?.” Door dit ook met je kind te delen, kan het later – als hij of zij toe is aan seks – zelf bepalen hoe ver hij of zij met iemand wil gaan.

Misverstanden rondom seks 

Wanneer het om seksuele opvoeding gaat, is het volgens Hauer ook hoogtijd om bepaalde seksmythes uit de wereld te helpen. “Een hardnekkig idee is dat de eerste keer vaginale seks pijn doet bij meisjes, maar dat hoort helemaal geen pijn te doen.” De reden dat meisjes tijdens hun eerste keer vaginale seks bloeden, heeft er vaak mee te maken dat ze nog niet opgewonden en ontspannen genoeg zijn, waardoor die eerste keer pijn doet.

Ook merkt Hauer dat veel ouders denken dat hun kind eerder aan seks begint als ze er met hun kinderen over praten. “Maar dit is niet zo. Onderzoek laat zelfs het tegenovergestelde zien. Het blijkt dat tieners later aan seks beginnen als ze als kind goede informatie hebben gehad. Ook blijkt dat kinderen dan veel positievere seksuele ervaringen hebben dan kinderen die niet of nauwelijks zijn voorgelicht door hun ouders of verzorgers.” 

1. Columnist Femke: ‘Mede-ouders, zo leren we onze puberzoons wat seks is’.
2. 6x queer kinderboeken over gender en seksuele diversiteit per leeftijdsgroep.
3. Hoe kun je je kind steunen als het een andere seksuele geaardheid heeft?
4. Boeken die je je kind kunt geven ter voorbereiding van seksuele voorlichting.
5. wat als je partner geen verantwoordelijkheid neemt in seksuele voorlichting?