Redactie Mentale gezondheid 12 feb 2020, 07:25

Leestijd: 6 minuten

Hoe herken je als ouder een bipolaire stoornis?

Elk mens heeft goede en slechte dagen. De ene dag geven mensen om je heen of je omgeving jou energie, terwijl je een andere dag misschien meer moe bent. Op die dagen komt er mogelijk misschien minder uit je handen. Dat is volstrekt normaal.

Maar wat als het verschil tussen een teveel aan energie en het compleet ontbreken van levenslust zo groot wordt, dat je niet meer goed kan functioneren? Of wat kan je doen als deze extreme stemmingswisselingen bij je kind gaan opvallen? In sommige gevallen zou er dan sprake kunnen zijn van een variant van een bipolaire stoornis.

Wat is een bipolaire stoornis?

Een andere manier om een bipolaire stoornis te omschrijven is manische depressiviteit. Toch denken mensen bij deze term toch vaak aan mensen die onophoudelijk depressief zijn en geen energie of levenslust meer hebben. Dat is bij mensen of kinderen met een bipolaire stoornis niet het geval.

Het woord ‘manie’ omschrijft juist de andere kant van de depressiviteit. Waar er dagen zijn dat je geen energie meer hebt, niet meer kan eten en nergens blij van wordt, zijn er juist ook dagen waarop de energie tomeloos lijkt, je het gevoel hebt boordevol goede ideeën te zitten en je minder oog voor je omgeving hebt.
Het kan voorkomen dat vrienden of familie je wat proberen af te remmen, maar hier ben je niet gevoelig voor. Zodra je in een staat verkeert dat je niet of minder aanspreekbaar bent voor je omgeving, kan er sprake zijn van een psychose.

Een psychose

Ook een psychose kan verschillende ‘kleuren’ hebben. Als je in een manische periode een psychose krijgt, kan deze bol staan van tomeloze energie, en extreme focus op bepaalde dingen en een verhoogde effectiviteit. Maar een psychose kan zich ook voordoen op de depressieve dagen, waardoor je alles negatief inziet, geen uitweg meer weet voor de problemen die je hebt, en het leven verschrikkelijk vindt. Als je in deze periode een psychose krijgt, word je sneller achterdochtig, je denkt dat mensen je bijvoorbeeld volgen, of het slechtste met je voor hebben.
In beide gevallen ben je door je omgeving lastig tot helemaal niet te beïnvloeden. Wat vrienden of familie ook zeggen, jij weet zelf het beste wat goed voor je is, en raakt realiteitszin kwijt.

Een bipolaire stoornis gaat overigens lang niet altijd gepaard met psychoses.

Hoe herken je een bipolaire stoornis bij je kind?

Een bipolaire stoornis bestaat dus eigenlijk uit twee fasen: Depressiviteit en manie. Voor beide situaties zijn er vastomlijnde kenmerken, die je bij je kind kan herkennen. Toch blijven symptomen nooit alleen beperkt tot deze lijst, maar is het als ouder het belangrijkst om verschillen in normaal gedrag van je kind te onderscheiden:

Depressie

Erg moe of lusteloos zijn
Neerslachtige stemming
Snel geïrriteerd zijn
Je kind heeft weinig zin om dingen te ondernemen
Weinig tot geen gevoel van eigenwaarde
Je kind heeft minder belangstelling voor hobby’s
Minder of juist meer gaan eten
Geen emoties voelen
Denken aan of praten over de dood
Je kind wordt stiller, praat minder
Hij of zij slaapt slecht, of juist meer of wordt vroeg wakker

Manie

Je kind is in een extreem uitgelaten stemming
Opgewonden
Overdreven vrolijk zijn
Geprikkeld en snel boos zijn
Je kind kan minder goed stil zitten of rust nemen
Ruzies maken
Minder behoefte aan slaap, ’s nachts klaarwakker zijn
Je kind praat veel, maar luistert niet goed
Gedachten die alle kanten opschieten
De hele dag bezig zijn, niet kunnen stoppen
Het gevoel hebben of je de hele wereld aan kan
Impulsief dingen doen zonder rekening te houden met (nadelige) gevolgen
Psychotische verschijnselen, wanen of hallucinaties

Er bestaat nog een tussenvorm tussen depressie en manie. Dit zijn momenten dat het gedrag van je kind niet extreem overdreven of uitgelaten is, maar waarin de energie alsnog bovengemiddeld is vergeleken met het normale gedrag. Dit heet een ‘hypomane’ episode.
Veel mensen in de omgeving die al vaker blootgesteld zijn aan bipolaire verschijnselen, zien deze periode als een fijne periode, omdat het kind nog aanspreekbaar is en geen te irrationele beslissingen neemt. Toch is er qua uitgelatenheid nog steeds een verschil merkbaar en ook deze fase vereist extra zorg.

Kinderen die ADHD hebben, hebben statistisch gezien een iets grotere kans op het ontwikkelen van een bipolaire stoornis.

Hoe ontstaat een bipolaire stoornis?

Momenteel wordt er veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van een bipolaire stoornis. Er wordt aangenomen dat erfelijkheid hierin een rol speelt. Momenteel laat onderzoek zien dat een een kind ongeveer 20% kans heeft op een bipolaire stoornis als één van de ouders dit heeft.

Maar er zijn ook andere, externe factoren die van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van deze stoornis. Stressvolle gebeurtenissen, een plotselinge ommezwaai in dag- en nachtritme, of bijvoorbeeld een jetlag kunnen een manie of depressie veroorzaken.
Maar ook veelvuldig gebruik van bepaalde geneesmiddelen, alcohol of drugs kunnen een manie, depressie of psychose veroorzaken.
Bij kinderen komt een bipolaire stoornis meestal vanaf de puberteit aan het licht. Dit kan komen door een veranderende hormoonhuishouding, maar ook door de blootstelling aan schadelijke middelen.

Wat kan je doen om je kind te helpen?

Een belangrijke eerste stap is om je kind het gevoel van begrip te geven. Wat je kind op het moment van een manie of depressie ervaart, is niet realistisch. Maar zo voelt het voor je kind wel. Probeer begrip op te brengen en erken de staat van je kind. Maar ga niet teveel mee in de manie of depressie, dat het je zelf ook somber maakt. Blijf contact zoeken en met je kind praten, maar blijf ook de werkelijkheid aanbieden.

Een kind heeft tijdens een depressie vaak meer behoefte aan steun, terwijl je als ouder tijdens een manie mogelijk meer moet ingrijpen, of je kind moet afremmen. Haak als ouder in beide gevallen nooit af, en schakel hulp in via de huisarts.

Behandeling

Als je het vermoeden hebt dat je kind last heeft van een bipolaire stoornis, is het belangrijk om dit met de huisarts te bespreken, en jezelf goed te informeren.
Behandeling van deze stoornis is vaak een combinatie van intensieve begeleiding, medicatie en soms psychotherapie.

Als je kind zich in een manische episode bevindt, zal de behandeling bestaan uit aangepaste medicatie. Tijdens deze acute fase zal de behandelend arts vaak antipsychotica en kalmeringsmiddelen voorschrijven. Zodra de ergste episode voorbij is, zal de medicatie worden aangepast naar een stemmingsstabilisator, om ervoor te zorgen dat terugvallen zich minder frequent voordoen.

Ook bestaan er verschillende soorten therapie waar je kind aan mee kan doen. Denk aan cognitieve gedragstherapie, psycho-educatie in groepsverband, waarbij patiënten zelf symptomen leren herkennen en gezinstherapie. Hier wordt het hele gezin bij betrokken, zodat ook familieleden probleemoplossende en communicatie vaardigheden kunnen leren om manische episodes in te perken.

Bron: Kenniscentrum KJP, Psychosenet

Lees ook:

• ADHD bij meisjes: 9 manieren om het te herkennen
• 10 tekenen die er op kunnen wijzen dat je kind ADHD heeft