Redactie Lichamelijke ontwikkeling 28 aug 2021, 20:44

Leestijd: 7 minuten

Groeipijn kan best heftig zijn. Maar kan de pijn ook psychisch zijn?

Midden in de nacht word je wakker gehuild: “Mama, ik heb zo’n groeipijn!” Wat ís dat nou eigenlijk en wat kun je eraan doen, vraagt publiciste Roos Wouters zich vertwijfeld af.

Groeipijn, waar komt dat door en waarom doet het soms zoveel pijn?

Schuifelende voetjes op de gang. Een slaapdronken meisje kruipt tegen mij aan en kreunt. “Mama, ik heb zo’n groeipijn.” Het is de vierde keer deze nacht dat ze uit haar bed komt en inmiddels gluurt het ochtendlicht al door de ramen. Weer een nacht vol kruiken, massages en bezwerende spreuken. Radeloos geef ik haar toch maar weer een paracetamolletje, dan klem ik mijn warme handen stevig om haar pijnlijke benen en vallen we samen uitgeput in slaap.

Twee uur later stormt Julia de kamer binnen. Ik kom met een schok overeind. Het is al kwart over acht. We hadden nu de deur uit gemoeten, maar onze levende wekker ligt nog in een diepe slaap tussen ons ingeklemd. Ik baal. Niet alleen omdat we ons verslapen hebben, maar vooral omdat het arme kind kennelijk uitgeput is. Slapen doet ze alleen nog met paracetamol. Dat kan toch niet goed zijn?

“Groeipijn kan pijnlijk zijn, maar is niets ernstigs“

Als ik de hele dag achter de feiten aangelopen heb, is het al weer bedtijd. Julia is moe genoeg. Toch ziet ook zij er als een berg tegenop. Het hele spektakel begint weer van voren af aan. Ze klaagt over jeuk, groeipijn, hoofdpijn, dorst, enge dromen en weet ik wat nog meer.

Drie jaar geleden hebben we Julia al eens door onze huisarts laten onderzoeken, maar uit de bloedmonsters bleek niets alarmerends. Groeipijn kan heel pijnlijk zijn, zo luidde de conclusie, maar het is niets om je zorgen over te maken. Toch voel ik me er niet lekker bij. Ik schiet voortdurend van het ene uiterste in het andere. Soms denk ik dat ze een zeldzame ziekte heeft, dan weer vraag ik me af of ze iets vreselijks heeft meegemaakt. En direct daarna denk ik weer dat er niks mis met haar is, dat ze gewoon van de aandacht geniet.

De pijn is er echt

Toch is de pijn er echt. Ze trappelt en kreunt in haar slaap. En laatst, toen ik haar beschuldigde van aanstelleritis omdat ze ineens over ondraaglijke jeuk klaagde, ontdekte ik tot mijn schrik dat haar hele lijfje onder de witte opgezwollen vlekken zat. Na een rondje googelen hield ik het op netelroos: jeukende vlekken die plotseling opkomen en de volgende dag weer weg zijn.

Maar wat het ook allemaal wezen mag, het enige wat echt lijkt te helpen is paracetamol. Mijn 7-jarige dochter smeekt om pillen voor het slapengaan en heeft daarmee veel weg van een pillenjunk in de dop. Vertwijfeld neem ik daarom contact op met de afdeling kindergeneeskunde van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam. Misschien dat een kinderarts mij kan vertellen wat ik het beste kan doen. Hoe voorkom ik dat mijn kind aan de medicijnen verslaafd raakt en hoe kan ik echte pijn van aanstelleritis of psychische pijn onderscheiden?

Wat is klassieke groeipijn?

Kinderarts Carlijn Kraakman ontvangt mij op de poli kindergeneeskunde. Nadat ik Julia’s klachten heb beschreven, concludeert ook zij dat het een klassiek geval van groeipijn is. Niets om me zorgen over te maken. Carlijn heeft een open, vriendelijk gezicht en haar glimlach stelt me direct gerust. Ben ik dus toch zo’n overbezorgde moeder.

Verlegen vraag ik hoe je nu kunt weten wanneer je tot actie over moet gaan en wanneer het gewoon een pijntje is. “Als de pijn in de gewrichten zit, er koorts optreedt of er bulten voelbaar zijn,” antwoordt Carlijn rustig. “Dan is het geen groeipijn en moet je tot actie overgaan. Julia heeft niets van dit alles en dus haal ik opgelucht adem. “Maar wat is groeipijn dan wel?

“Daar zijn verschillende theorieën over,” zegt Carlijn, “maar uitgebreid onderzoek is er niet naar gedaan. Kennelijk wordt het daar niet ernstig genoeg voor gevonden. We weten dat het niet schadelijk is, dat de pijn meestal ‘s avonds en ‘s nachts komt opzetten, dat meisjes er vaker last van hebben dan jongens, en dat het zo rond de puberteit overgaat.”

Wat kun je tegen groeipijn doen?

Nog zes jaar te gaan, schiet het door mijn hoofd. Ik word al moedeloos bij de gedachte. “Kun je er ook iets tegen doen?” Carlijn glimlacht als een goede verstaander. Buiten het feit dat ze vast een goede kinderarts is, vermoed ik dat ze zelf ook kinderen met groeipijn heeft. “Je kunt de spieren masseren en wat rekoefeningen doen voor het slapengaan. In een heel enkel geval verwijs ik kinderen door naar een fysiotherapeut, maar rekoefeningen kun je ook heel goed zelf doen. Je kunt je dochter bijvoorbeeld op een tree van de trap of een krukje laten staan. Als ze haar hiel dan naar beneden laat hangen, rekt ze haar kuit. Buigt ze haar knie wat verder naar voren, tot voorbij haar tenen, dan rekt ze de spieren in haar scheenbeen. En mocht de pijn dan toch nog zo hevig zijn dat ze er wakker van wordt, dan kan één paracetamol per nacht echt geen kwaad.” Ik knik dankbaar.

Aandacht vragen

Alsof Carlijn gedachten kan lezen gaat ze verder. “Je kunt echte pijn van de vraag om aandacht onderscheiden doordat de pijn dan direct verdwijnt. Heeft een kind echt ergens last van, dan gaat de pijn ook met aandacht niet zomaar weg.” Beschaamd vertel ik dat ik Julia laatst onterecht van aanstelleritis beschuldigde. Na een beschrijving van de jeukvlekken op Julia’s lijfje vermoedt ook Carlijn dat het om netelroos gaat. “Maak er de volgende keer even een foto van, dat constateert een stuk gemakkelijker.” De oorzaken van netelroos zijn divers: “Het kan variëren van een allergie tot stress, maar netelroos is niet ernstig. Probeer haar niet te laten krabben, gebruik wat mentholtalk-poeder en dan trekt het vaak vanzelf weer weg.”

Stressreactie

Bij het woord stress zit ik weer op het puntje van mijn stoel. “En als er nou meer aan de hand is, ik bedoel psychisch?” Aan Carlijns blik te zien weet ze waar ik heen wil. “Lichamelijke klachten kunnen inderdaad ook door stress veroorzaakt worden. Lichaam en geest staan niet los van elkaar. Kinderen van wie de ouders scheiden of die met een andere ingrijpende gebeurtenis geconfronteerd worden, kunnen inderdaad ook medische klachten krijgen.” Er valt een pijnlijke stilte.

“Het is natuurlijk goed om alert op huiselijk geweld en seksueel misbruik te zijn, maar het is ook belangrijk dat ouders niet in paniek raken en elk pijntje in dit daglicht zetten. Meestal gaan lichamelijke klachten in zo’n geval gepaard met duidelijke gedragsveranderingen. Vertoont het kind een plotselinge terugval, plast of poept het weer in z’n broek of trekt het zich ineens in zichzelf terug, dan zou er meer aan de hand kunnen zijn. Vraag in zo’n geval ook aan anderen in de omgeving van je kind of zij iets opgemerkt hebben. Meestal kom je met elkaar al een heel eind.”

Gewoon de zenuwen

Plotseling zie ik de belachelijkheid van mijn zorgen in. Julia vertoont geen enkele terugval of iets in die geest. Dankbaar neem ik afscheid en onderweg naar buiten vallen alle puzzelstukjes op hun plek. Julia is al weken zenuwachtig omdat ze binnenkort Opa & Oma-dag op school heeft. Mijn moeder vertelde me laatst dat ze er speciaal vrij voor heeft genomen, omdat Julia het al weken nergens anders meer over heeft. De hele klas wordt anders ingericht. Ze zullen stukjes opvoeren, maar wat er precies gaat gebeuren, daar mag ze niets over vertellen. Dat is een GROOT geheim.

Dat ik daar niet eerder aan heb gedacht. Mijn dochter heeft last van groeipijn en kan ziek worden van spannende gebeurtenissen als partijtjes en optredens. Want mijn dochter lijkt wat dat betreft gewoon op mij!

Hoe ontstaat groeipijn?

Vooral kinderen tussen de vijf en zeven jaar kunnen last hebben van groeipijn. Een zeurende, spontaan opkomende pijn, die voornamelijk optreedt in de onderbenen. Botten groeien aan de uiteinden, daar zitten zogenaamde groeischijven. Soms groeien die zó hard, dat het hele gebied eromheen actief wordt. Er stroomt veel bloed doorheen, de zenuwen zijn geprikkeld en de spieren die aan het bot zitten doen ook mee. Geen wonder dat het pijn doet.

Waarom het ene kind er wel last van heeft en het andere niet, is niet bekend. Groeipijn komt vaak in vlagen, een kind heeft er bijvoorbeeld tien dagen last van en dan weer een paar weken niet.

Auch, groeipijn! Dit kun jij doen om de pijn een beetje te verzachten