Lisa van den Akker Opvoeden 25 jan 2020, 20:51

Leestijd: 9 minuten

Goed plan: schreeuwen tegen onze kinderen doen we niet meer

‘Hou nou eens op!’ hoor je jezelf getergd brullen. Verdorie, doe je het wéér – tegen al je goede voornemens in. Bijna iedereen haat het om te schreeuwen tegen zijn kind, maar de meeste ouders laten zich toch regelmatig gaan. Stem- en lichaamstherapeute Petrie Akkerman legt uit hoe je dit voorkomt.

Je bent moe. Of geïrriteerd door allerlei zaken die niets met je kinderen te maken hebben. Je probeert tien dingen tegelijk te doen want je moet koken, de wasmachine leeghalen, de vuilnisbak zit weer overvol, de kinderen zijn baldadig, de kat draait rondjes om zijn lege etensbak en waarom ruimt niemand in huis ooit zijn rotzooi op?!

Of je hebt gewoon al te vaak beheerst en geduldig uitgelegd waarom je liever niet hebt dat ze op de bank springen. En al helemaal niet met die beker limonade in hun hand. Dan hoor je wéér gejoel uit de woonkamer komen. En opeens ontplof je. Geheel tegen al je opvoedprincipes en je doorgaans zo sympathieke karakter in hoor je jezelf krijsen: ‘Zijn jullie gék geworden? Ophouden! Nú!!’

Begrijpelijk? Zeker. Herkenbaar? Dat helaas ook. Maar afgezien van een nanoseconde ontlading weten ouders maar al te goed dat schreeuwen niks oplevert. De sfeer is verziekt, je kind van slag en jij krijgt een afkeer van jezelf. Je bent een ouder van niks. Zo wíl je niet zijn!

Maar een uur later gaat het weer mis. En de dag daarop. Eén troost: je bent bij lange na niet de enige. Uit een poll op de J/M-site blijkt dat de helft van de ouders minstens één keer per week tekeergaat tegen zijn kinderen. Hoe komt dat en wat doe je eraan?

Dat weet therapeute Petrie Akkerman, die lichaams- en stemtherapie geeft aan iedereen die iets aan zijn stem wil veranderen. Bijvoorbeeld aan mensen die ‘van nature’ hard en agressief praten. ‘Vaak ga je schreeuwen omdat je niet goed weet hoe je met boosheid om moet gaan,’ legt ze eerst uit. ‘Je veroordeelt woede in jezelf, omdat je van je ouders niet boos mocht zijn of het als bedreigend ervoer als zij kwaad werden. Daardoor is het lastig om boosheid gewoon te voelen.

De meeste mensen lossen dat op door hun woede óf te onderdrukken óf er meteen uit te gooien, óf een combinatie van de twee: eerst heel lang onderdrukken, tot er opeens een explosie komt. Maar het is de kunst om de boosheid gewoon te voelen, zonder er meteen iets mee te willen doen. Als jouw ouders vaak tegen je uitvielen, kun je zo obsessief bezig zijn met ‘ik wil nooit schreeuwen tegen mijn kind’, dat je de druk voor jezelf alleen maar opvoert en daardoor juist hetzelfde gedrag gaat vertonen. Met alle schuld- en schaamtegevoelens van dien.’

Maar nu de hamvraag. Hoe voorkom je een schreeuwpartij?

‘Stel: je moet koken, de televisie staat aan en je kinderen zijn aan het stoeien. Je hebt al drie keer geroepen dat ze rustig moeten doen, maar ze luisteren niet. In een wanhopige poging om contact met ze te krijgen, sta je op het punt tegen ze te gaan gillen. Stop hier. Probeer even stil te staan bij wat je voelt. Merk bewust bij jezelf op: het frustreert me wat ze doen. Of: ik voel me boos, geïrriteerd. Accepteer dat gevoel. Nu kun je bewust besluiten hoe je gaat optreden.

Misschien bedenk je dat je naar je kinderen toeloopt en ze kalm de keuze biedt: óf jullie gaan in je eigen kamer stoeien óf jullie gaan zitten en tv-kijken. Maar als je hier blijft stoeien, zet ik de tv uit. Het kan ook best zijn dat je dat met enige stemverheffing aan ze laat weten.

Dat is prima. Dat is een functionele stemverheffing. Je laat weten waar de grens is. Een andere manier om te voorkomen dat je ontploft, is benoemen wat er met jou gebeurt. Je zegt bijvoorbeeld op rustige toon, op ooghoogte van je kind: “Je luistert niet naar me en dat maakt me heel boos.” Of: “Je houdt je niet aan onze afspraak en dat vind ik niet oké.” Spreek je wanhoop uit in plaats van te schreeuwen.

Je kunt ook samen met je kind bespreken hoe jullie dit kunnen oplossen. Ik hoorde van een moeder die ten einde raad tegen haar 5-jarige zoon zei: “Ik weet gewoon niet meer wat ik moet doen, zodat je naar me luistert. Weet jij het?” Dat jongetje antwoordde: “Misschien kun je naar me toelopen, me aankijken en dan vragen of ik kan herhalen wat je net hebt gezegd? Zo doet de juf het altijd.”

Een ander middel is humor. Als je op het moment dat je kind dwarsligt bijvoorbeeld gromt als een getergde beer, kan dat voor iedereen bevrijdend werken. Alleen heeft niet iedereen hetzelfde gevoel voor humor en grappig zijn kun je niet forceren.

Tot slot helpt het als je je realiseert dat het een illusie is dat je controle hebt over je kinderen. Sterker nog: je hebt over niemand controle. Veel ouders voelen zich machteloos en vragen zich af: wat doe ik fout als mijn kind niet naar me luistert, waarom heb ik geen gezag? Ze hebben het gevoel te falen en zien ruzie met hun kind als een machtsstrijd. Bedenk dat het niet je doel is om een strijd te winnen, maar bijvoorbeeld om je kind te helpen zich op tijd klaar te maken voor school. Dat krijg je niet sneller voor elkaar door te schreeuwen. Integendeel.’

Wat voor impact heeft te hard praten eigenlijk op je kind?

‘Het deinst terug en sluit zich voor jou af. Wát je zegt, is bijna irrelevant. Je kind hoort vooral de toon waarop je praat, ziet jouw lichaamstaal en voelt de lading onder de woorden. Hij ervaart angst en onveiligheid. Als dat vaak gebeurt, is het slecht voor zijn gevoel van eigenwaarde. “Ik doe het nooit goed,” kan hij gaan denken.

De kans is ook groot dat hij die pijnlijke gevoelens probeert weg te duwen. Kinderen doen dit door uit hun lijf te vluchten, naar hun hoofd. Angst, verdriet en woede huizen in je lijf. In je hoofd voel je die niet. Sommige kinderen duiken een fantasiewereld in, andere verliezen zich in boeken of computerspelletjes. Ze zijn afwezig. Dit is een overlevingsmechanisme, een efficiënte bescherming tegen pijn.

Veel volwassenen hanteren onbewust nog steeds diezelfde vluchtroute zodra een situatie ongewenste emoties oproept. Als je vaker “in je hoofd” zit dan in je lijf, mis je de subtiele signalen die jou vertellen dat iets slecht voor je is, zoals spanning in je buik, opgetrokken schouders of kramp in je kaak. Dat is de reden dat veel mensen ‘plotseling’ overvallen worden door een burn-out. Je daast door terwijl je rust nodig hebt. Of je merkt niet dat je eigenlijk al een hele poos geïrriteerd bent door bepaald gedrag van je kind. Ongemerkt ga je over je grenzen. Net zo lang tot je ontploft.’

En dan gebeurt het toch. Hoe houd je de schade beperkt?

‘Door sorry te zeggen. Je fouten toegeven is goud waard voor een kind. Ze leren daarvan: oké, mijn ouders zijn niet perfect, maar ik kan ze wel vertrouwen. Als je vaak de controle verliest, is dat niet alleen heel onveilig voor een kind, maar je verliest op een gegeven moment ook zijn respect. Door je excuses te maken, herstel je de band. Moet je natuurlijk niet elke dag tekeergaan en daarna sorry zeggen; dan wordt het een automatisme dat zijn uitwerking mist.

Soms is schreeuwen prima

Schreeuwen kan ook heel functioneel zijn. Bijvoorbeeld als je ziet dat je kind onder een auto dreigt te komen. Zo’n intuïtieve kreet komt regelrecht uit je buik. Hetzelfde gebeurt als je naar iemand roept die in de verte staat. Je voelt het verschil. Als je ‘boos schreeuwt’ zet je spanning op je keel en die hoor je in je stem.

Bewustwordingsoefening

Kies een moment dat je een kwartiertje voor jezelf hebt. Zorg dat je ergens zit waar je niet gestoord kunt worden.

• Zet je voeten stevig op de grond. Sluit je ogen. Leg een of twee handen op je buik.
• Haal een paar keer diep adem naar je buik.
• Blijf diep en ontspannen ademen en ga met je aandacht door je lichaam. Wat voel je: gespannen buik, pijnlijke schouders, kramp op je kaken?
• Komt er verdriet of boosheid op? Druk het niet weg, maar nodig het gevoel uit door wat dieper te ademen dan normaal. Emoties gaan als een soort golfjes door je heen. Laat de boosheid vrij door je heen gaan, dan verdwijnt het vanzelf. Soms helpt het om – nu je toch alleen bent – alles er lekker uit te schreeuwen of op een kussen te slaan.

Zó gaat het beter

• Iedereen wordt boos, dat is normaal. Het is ook nuttig: het waarschuwt je dat iets niet goed is voor jou.
• Leer je eigen fysieke signalen herkennen, zodat je eerder doorhebt dat je kwaad bent. Dan kun je er iets mee doen in plaats van het weg te duwen. Deze verschillen per persoon.
• Mogelijke symptomen: verstrakkende kaken, opgetrokken schouders, een frons in je voorhoofd, kramp in je buik of in je keel, hoog oppervlakkig ademen. Het herkennen van deze signalen vergt oefening.
• Ga bij jezelf na waar je boosheid vandaan komt. Schreeuw je uit oververmoeidheid, omdat er spanningen zijn in je relatie, omdat de kinderen iets in jou raken dat oude (jeugd)pijn losmaakt? Het helpt niet om dat op ze af te reageren.
• Leer jezelf aan om opbouwend te communiceren. Geef heldere boodschappen, leg uit waaróm je iets wilt en welke maatregel geldt bij verbroken beloftes. Praat rustig en luister vooral ook naar je kind.

Meer lezen?

‘Het gaat niet om de vraag of je boos mag worden of niet. De vraag is wat je met je boosheid dóet.’

• Boos – Boosheid erkennen, begrijpen, loslaten, Riekje Boswijk-Hummel
• Het Dalai Lama principe voor ouders – Met liefde en respect opvoeden. Anne-Bärbel Köhle & dr. Stefan Riesz, Archipel

Dit artikel is geschreven door Manja Gruson voor J/M voor ouders.

Lees ook:

• Zo troost je jouw kind nadat je net heel erg boos bent geworden
• 6 constructieve manieren voor kinderen om hun boosheid te uiten