Julia van Buuren Mentale gezondheid 27 sep 2024, 11:02

Leestijd: 4 minuten

Filosofie voor kinderen: zo pas je het toe, volgens een expert

Martine Schlingmann geeft sinds 2015 regelmatig filosofielessen aan kinderen en dit jaar verscheen ook haar boek ‘Feeën en Filosofen’. Maar hoe pas je filosofie toe in je dagelijks leven? Schlingmann geeft tips.

Kinderen zijn nieuwsgierig en hebben weinig grenzen in hun verbeeldingsvermogen, dat helpt volgens Schlingmann bij het denken op een filosofische manier.

Wat is filosofie?

Filosofie is Oudgrieks en betekent ‘houden van’ of ‘verlangen naar wijsheid’. “Filosoferen is eigenlijk een vorm van kritisch denken. Een antwoord is nooit fout, maar je onderzoekt wel je eigen veronderstellingen of vooroordelen over de wereld die aan de basis van je antwoord liggen. Dit doe je door te argumenteren en logisch te redeneren”, legt Schlingmann uit. Het is dus niet hetzelfde als een discussie voeren of proberen gelijk te krijgen. Wat is mijn mening, waar komt die mening vandaan, welke overtuigingen liggen aan de basis daarvan en zijn die eigenlijk wel waar? zijn vragen die je jezelf stelt.

Hoe maak je filosofie begrijpelijk voor kinderen?

Volgens Schlingmann is het belangrijk om je aan te sluiten bij de belevingswereld van kinderen. “Bijvoorbeeld door een sprookje uit het boek ‘Feeën en Filosofen’ te gebruiken als aanleiding. Als je het wil hebben over een begrip als vriendschap, dan kun je het verhaal lezen over de kikker en de prinses en vragen of jij vrienden zou willen zijn met een van hen. En waarom wel of niet?”

Niet ieder kind kletst er uit zichzelf op los. Door samen verhalen te lezen en de vragen uit het boek te bespreken, kunnen ouders een leuk gesprek voeren met hun kind. “Door goed te luisteren leer je ook veel over je kind, zoals hoe je kind denkt, wat het belangrijk vindt en welke ideeën en oplossingen hij of zij verzint. Ook zal het voorbeelden uit zijn of haar eigen leven geven om een mening te onderbouwen.”

Hoe pas je dit toe in de opvoeding?

Er zijn verschillende aspecten in de opvoeding waar filosofie een rol bij kan spelen, zoals het vormen van je mening en het nadenken over de betekenis van begrippen.

Mening vormen

Filosofie kan je kind helpen om zijn of haar eigen mening te vormen. “Stel: je kind komt thuis met de opmerking dat een klasgenoot ‘stom’ is. In plaats van dat te veroordelen door te zeggen: ‘dat mag je niet zeggen’, kun je samen op zoek gaan naar het waarom. Wat maakt iemand stom? is een mooie filosofische vraag. Op die manier leert je kind te reflecteren op zijn eigen mening en wensen en ook zijn redenen daarvoor te onderzoeken. “Dan komt je kind er misschien zelf achter dat ‘omdat iedereen dat vindt’ geen goede onderbouwing is.” Zo’n eigen overtuiging is volgens Schlingmann veel krachtiger dan wanneer een ouder zijn of haar mening oplegt.

Betekenis van begrip

Daarnaast kan het kinderen laten nadenken over wat een begrip voor hen betekent. “Zo was ik bijvoorbeeld te gast in een kleuterklas. Een meisje uit die klas zei dat ze een kikker niet als vriend wilde, omdat ze die niet kon knuffelen. Het fysieke aspect is voor dit kind blijkbaar belangrijk in vriendschap. Andere kinderen vonden dat helemaal niet belangrijk. Een jongen uit diezelfde klas wilde bijvoorbeeld vrienden worden met de regenboog ‘omdat ik daar blij van word’. Twee totaal andere invullingen van vriendschap.”

Vanaf welke leeftijd?

Kinderen filosoferen van nature, hoe vaak heb je een kind immers ‘waarom?’ horen vragen. “Dat is bij uitstek een filosofische vraag, dus zodra een kind kan praten, kan het ook filosoferen.”

Kinderen tot en met 6 jaar

Bij kleuters kan het wel wat lastiger zijn omdat ze zich niet zo lang kunnen concentreren. “Om hun aandacht vast te houden, zul je dus steeds iets moeten bedenken om hen te prikkelen.” Bij kinderen tot en met 6 jaar raadt Schlingmann aan om begrippen te verkennen en kinderen hun mening te laten geven. Daarna kun je doorvragen, het is daarbij belangrijk om onderscheid te maken tussen fantasie en werkelijkheid.

Kinderen vanaf 7 jaar

Vanaf 7 jaar ontwikkelt het kritisch denken zich echt bij kinderen en kunnen ze beter argumenten afwegen. Ook kunnen ze zich dan langer concentreren op een gesprek, abstracter denken, concepten vergelijken en logisch redeneren. “De gesprekken kunnen dan dus meer de diepte in. Zo kun je bijvoorbeeld vragen: ‘is dat altijd zo?’ en ‘zou je je een situatie kunnen voorstellen waarin het tegenovergestelde waar is?’, ook morele vragen zoals wat het betekent om een goed mens te zijn of het juiste te doen houdt hen bezig.”

Leren van je kind

Samen filosoferen is leuk voor jou en je kind. “Je zult verrast zijn waar kinderen allemaal mee komen. Soms is het heel grappig wat je kind zegt, dan heb je plezier. Soms leert je kind er iets van en soms geeft het antwoord van je kind misschien jouzelf een andere kijk op een onderwerp. Al die dingen zijn waardevol op hun eigen manier.”

Koop hier het boek van Martine Schlingmann Feeën en Filosofen.

Op zoek naar meer filosofische boeken? Dit zijn 4x filosofische kinderboeken.

25 filosofische vragen om te stellen aan tieners en pubers