Lisa van den Akker Persoonlijke verhalen 14 feb 2021, 06:00

Leestijd: 9 minuten

Ellen’s man was alcoholist: ‘ik vertelde mijn dochter dat papa een ziekte had die alcoholisme heet.’

De kranten staan vol over het drankgebruik van jongeren. Maar veel ouders kunnen er ook wat van. Eén op de tien Nederlandse ouders is alcoholist. Hoe hou je dan als partner het gezin overeind? Deze moeder vertelt hoe zij een uitweg vond toen haar man een alcoholist was.

Ellen (46): ‘Als ik ons soms zo zie zitten op de bank met z’n drieën, lekker met thee en koekjes bij een leuke film, dan ben ik vaak nog zo dankbaar en verbaasd hoe ver we zijn gekomen. Mijn man drinkt nu drie jaar niet meer, ik vit niet meer uit frustratie over zijn falen en onze dochter van 10 zit als een spinnende poes tussen ons in. Iets is er heel erg goed gegaan. Mét hulp: alleen hadden we het nooit gered.

Mijn man is alcoholist

Dat Pieter een probleemdrinker was, drong pas langzaam tot me door. Hij kwam vaak behoorlijk aangeschoten thuis. Maar ongewoon was dat niet in zijn werkkring, waar de snelle jongens vaak nog even aan de borrel gingen om na te praten. We zijn in dit land omringd door zoveel mensen die wel van een glaasje houden en de gezelligheid daaromheen. Thuis dronk hij heel matig, of helemaal niet en verder deed hij gewoon zijn werk. Dus toen ik een therapeut opzocht omdat er toch iets niet klopte, kreeg ik het eerst níet uit mijn mond. Ik moest van haar hardop zeggen dat ik wist dat mijn man een alcoholist was.

Moeder: ‘Wat ik achteraf anders had willen doen toen mijn dochter met autisme nog kind was’

Toen het eindelijk tot me doordrong dat dat ook écht zo was, besloot ik bij hem weg te gaan. Op dat moment ontdekte ik dat ik zwanger was. Sommige vrienden waren daar ontsteld over omdat die, blijkt dan achteraf, allang hadden gezien dat Pieters natte hobby uit de hand was gelopen. Maar de zwangerschap was beslist geen ongelukje. Ik had naar een kind verlangd. Als ik terugkijk zie ik – en weet ik nu ook dat dat vaker gebeurt – dat Pieter juist zelf had aangedrongen op een kind om te voorkomen dat ik hem zou verlaten. Met nestdrang ren je inderdaad niet zo snel weg. Waar moest ik ook heen? We woonden afgelegen, ik had geen ouders meer en mijn zus werkte in het buitenland. Bovendien wilde ik dat mijn kind een vader zou hebben. En natuurlijk hield ik toch nog van die man.’

Rijontzegging

‘Nog geen week later belandde Pieter een nacht in de cel. Hij was gepakt wegens rijden onder invloed en kreeg een jaar rij-ontzegging. Een ramp voor een zelfstandige. Dus reed ík hem als hij ergens heen moest voor zijn werk, ook nog toen ik hoogzwanger was. Toen ik weeën kreeg ben ik nota bene zelf naar het ziekenhuis gereden. Krankzinnig natuurlijk, maar ik had geen idéé hoe het dan anders kon. Want als ik tegen hem zei: pak de bus maar of een taxi, dan begon hij te brullen. Dat we dat geld toch hard nodig hadden voor de baby. Maar hij bracht elke maand wel honderden euro’s naar de kroeg.

Ik leerde zelf voor ons kind te zorgen. Op haar vader konden we niet rekenen, dat was duidelijk en daar handelde ik ook naar. Ik genoot van mijn kind, dat heb ik me niet laten ontnemen. Van mijn baas mocht ik thuis werken en dat deed ik als zij sliep. Leuk verzonnen, maar ik raakte aardig uitgeput natuurlijk. Dus vloog het me toch soms aan als Pieter dronken binnendroop.

Op een nacht stond ik zo hard te kijven dat ik besefte dat ik ons kind wakker maakte. Niet hij, maar ík. En dat dat niet de eerste keer was. En dat hij me in zo’n nacht al eens een klap had verkocht. Ik had mezelf tot dusver aangepraat dat ik het ouderschap zelf wel aan kon en dat mijn dochter zo haar vader toch had. Maar nu lag ze dus wakker en ik besefte dat ik als nuchtere ouder de taak en verantwoordelijkheid had ons kind beter te beschermen.’

Informatie zoeken

‘Ik heb toen naar echt álle informatie over alcoholisme gezocht. En ik vond een kleine advertentie van een organisatie die zich Al Anon noemt. Ik had die naam al eens gezien, maar had nooit het idee dat deze zusterorganisatie van de AA (Alcoholicus Anonymus) ook maar íets met mij te maken had. Maar ik dronk toch niet? Ik werkte toch gewoon en zorgde voor ons kind? Maar nu was ik op een punt gekomen dat ik inzag dat ik wel degelijk deel uitmaakte van het probleem. Dus tikte ik hun website maar eens in. Niet vermoedend dat het een schatkist was.

Het bleek een internationale organisatie te zijn die ook in Nederland overal wekelijkse bijeenkomsten houdt voor lotgenoten. Gratis. Wie daar niet heen kan, kan meedoen aan een kundig geleide cybergroep. Zo wordt, net zoals bij de AA, aan de hand van een 12-stappen programma aan een duidelijk inzicht gewerkt. In de eerste plaats in je eigen motieven en gedrag. Voor mij viel het kwartje op zijn plaats.’

Alcoholisme is een gezinsziekte

‘Ik ging inzien dat mijn man dan wel een zeer vervelende gewoonte had, maar dat ik hem niet kon veranderen. Wél mijn eigen reactie daarop. Al Anon is van mening dat alcoholisme een ziekte is van het hele gezin, niet alleen van de drinker zelf. Ze zeggen dat je een alcoholist herkent aan zijn vrouw. Die vrouw (of man van een alcoholiste) die alles op de rails houdt en zorgt dat het huishouden toch wel draait. Dus hóéft die alcoholist ook zijn verantwoordelijkheid niet te nemen.

Bovendien leerde ik inzien hoe schadelijk mijn eigen reacties waren voor mijn kind; de ander om zijn drankpatroon veroordelen en verwijten maken, maar zelf wel tekeergaan als een viswijf. Even fout natuurlijk, daar had mijn kind minstens zoveel last van. Door de hulp van een Al Anon-sponsor, een uitstekend geïnformeerde vrouw van een ex-drinker die ik altijd mocht bellen of mailen, leerde ik steeds meer. Ook over de talloze valkuilen, die een alcoholist wagenwijd openzet om daar een ander in te laten vallen, zodat hij/zij als drinker zélf niets hoeft te veranderen. Als je dat niet ziet, hebben ze je aardig in de tang. En je kind dan dus ook.

Moeder Paula: ‘Hij kon me zó kwetsen dat ik hem alleen nog maar terug wilde pakken’

Alleen op pad

Pieter hield bijvoorbeeld niet van vakantie, of zelfs maar van een dagje uit, en probeerde mij ook thuis te houden. Ik wist dat ik mijn kind uitstapjes niet mocht onthouden. Dat ik dat dus gewoon zelf moest doen. Eerst verdrink je nog in zelfbeklag als je al die gelukkige gezinnen ziet. Maar ik was daar snel overheen, omdat ik het plezier zag van mijn kind. Daar knapte ik zelf ook enorm van op.

Ik leerde steeds meer “ja” te zeggen op leuke uitnodigingen, terwijl ik eerst meestal nee zei, uit angst voor Pieters negatieve reacties. Ik trok me daar niets meer van aan en ging met mijn dochter op stap. Vond allerlei manieren om dat ook met een klein budget te kunnen doen. Leuke straatfeesten, gratis open dagen in musea en parken, picknickje mee. Vlakbij kamperen, nog geen honderd kilometer verderop, dat haalde ik wel met mijn oude auto. Toch helemaal vakantie.’

Valkuilen vermijden

‘Ruzies waren er thuis nauwelijks meer, want ik had geleerd daar gewoon niet meer op in te gaan. Als Pieter begon te bulderen, zei ik tegen ons kind: “Papa heeft weer zo’n vervelende bui, daar luisteren we niet naar.” En dan ging ik toch gewoon met haar op pad, zoals ik had beloofd. Ik had haar ook op kinderniveau uitgelegd dat papa een ziekte had die alcoholisme heet, wat dat is.

Daar had Al Anon ook weer uitstekende kennis over. Zij gaan ervan uit dat ook een jong kind veel meer kan begrijpen dan je denkt. En dat kalme uitleg veel beter is voor een kind dan angst door onbegrip. Ik gaf haar ook de garantie dat als papa nou echt nog eens raar zou gaan doen, dat we dan bij Martine zouden gaan logeren, een vriendin bij wie we ook midden in de nacht terecht konden als dat nodig was. Ik zag dat dat mijn dochter belangrijk geruststelde.

Nodig is het nooit geweest. Door mijn eigen veranderende houding bleek ik Pieter te hebben ontwapend. Als je weet dat een alcoholist, ook al is hij eens nuchter, voortdurend een valkuil voor je openzet, dan loop je daar op een dag omheen. Soms door letterlijk een blokje om te gaan. Of in een andere kamer te gaan strijken. Je moet echt nóóit een discussie aangaan met iemand die actief drinkt. Leer dat. Je wint het toch nooit en je maakt je kind bang.’

Regien: ‘Ik vind mijn kinderen een teleurstelling’

Heftige reactie

‘Ik was gewaarschuwd dat een alcoholist die zijn macht verliest, heftig kan reageren. Dat gebeurde. Pieter dronk zich nu werkelijk bijna een ongeluk. Toch hadden mijn kind en ik daar door mijn andere houding relatief veel minder last van. Ik liet hem dan gewoon, ook al sliep hij een gat in de dag. Ik had er een regel van gemaakt nooit meer in hetzelfde bed te gaan liggen als hij had gedronken. En dat had ik ook aan ons kind verteld. Dat ik zo beter sliep.

Op een dag werd hij opnieuw gepakt, weer dronken achter het stuur. Hij kreeg een gigantische boete en smeekte me om hulp. Ik was inmiddels sterk genoeg om te zeggen: “Nee, het is jouw boete, betaal zelf maar en anders veel plezier in de cel.” Daar was onze dochter natuurlijk niet bij, die zat gewoon op school. Ik heb hem toen ook gezegd – omdat ik dat nu tot in mijn botten had begrepen – dat ik niet langer wenste te leven met een actieve alcoholist. Dat hij dus de keus had daar iets aan te doen, of anders kon vertrekken. Ik wist inmiddels dat ik moreel en juridisch sterk stond. Hij wist dat ook.

Die dag is hij, met hulp, gestopt met drinken. Niet dat dat in één klap alles oploste. Op die nieuwe weg waren nog voldoende obstakels. Maar we zijn ver gekomen. En als ik mijn dochter nu zo innig tegen hem aan zie zitten op de bank, dan voel ik me zo dankbaar. Dat zij haar vader nog heeft en ik mijn man. En dat ik die stormram op heb durven pakken en er een kasteelmuur mee heb doorboord.’

Moeder Angela: ‘Het vriendje van mijn dochter heeft een slechte invloed op haar’