Laurien Bleeker Seksuele voorlichting 12 okt 2023, 15:24

Leestijd: 5 minuten

Fabels over anticonceptie op TikTok en Instagram zorgen voor ongewenste zwangerschappen

Er wordt de laatste tijd veel gesproken over anticonceptie, vooral online. Waar je vroeger een folder of wat info van de huisarts meekreeg, kun je nu overal informatie over anticonceptie vandaan halen. Denk aan TikTok, Instagram, YouTube en podcasts.

Helaas betekent dit ook dat er desinformatie verspreid wordt wat invloed kan hebben op de keuze van jonge vrouwen op hun vorm van anticonceptie. Met als gevolg ongewenste zwangerschappen onder tieners en jonge vrouwen.

Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), ook wel de medicijnwaakhond, waarschuwt ouders en jongeren nu voor de desinformatie over hormonale anticonceptie die online verspreid wordt door ‘influencers’.

Wat is er aan de hand in anticonceptieland?

Er is online een anti-pilbeweging bezig met in sommige gevallen het verspreiden van onwaarheden over de pil. Precies de plek waar jongeren veel van hun informatie vandaan halen dus. Door influencers of ‘mental health coaches’ worden persoonlijke ervaringen (vaak negatieve) over hormonale anticonceptie gedeeld, maar ook veel desinformatie over anticonceptie.

Het gaat dan vooral over de anticonceptiepil en de hormonen die daar in zitten. Hierdoor is een soort ‘hormonenfobie’ ontstaan onder jonge vrouwen. Je kunt deze video’s vinden onder hashtags als natuurlijke anticonceptie, hormonale anticonceptie en neutrale anticonceptie op TikTik en Instagram.

Geen hormonen in je lijf

Jongeren willen die extra hormonen niet (meer) vanwege de eventuele bijwerkingen die onder andere online worden genoemd. Denk aan moodswings, gewichtstoename, het krijgen van acne en mentale klachten zoals afgevlakte emoties. Deze bijwerkingen staan óók benoemd in de bijsluiter van de pil, dit is wettelijk zo bepaald. Alle bijwerkingen die je eventueel zou kunnen krijgen, moeten daarin staan.

Dat je ook écht last krijgt van die bijwerkingen, dat weet je nooit van tevoren. Dat verschilt per persoon. Ook is er slechts een kleine kans dat je last krijgt van een of meerdere bijwerkingen.

De bijwerkingen die je eventueel krijgt, gaan na langer gebruik vanzelf weer weg. Stop je met de pil dan verdwijnen ze ook weer, zo vertelt gynaecoloog Arianne Lim van het Maastricht UMC+.

De gevaren van desinformatie over anticonceptie op social media

Helaas geven veel influencers een eenzijdig beeld met hun eigen ervaringen. Zoals de uitspraak van een jonge YouTuber met ruim 80.000 volgers: “Ik kwam erachter dat een vrouw eigenlijk maar drie dagen vruchtbaar is en ik vind het zonde om daarvoor elke dag hormonen te moeten slikken.” Dit is schokkende desinformatie natuurlijk, want naast die drie vruchtbare dagen overleven spermacellen meerdere dagen in het vrouwenlichaam wat die vruchtbare periode kan vergroten naar maar liefst acht dagen.

Zien volgers van influencers deze informatie en geven zij een like of comment, dan zorgt er algoritme van Instagram er bijvoorbeeld voor dat er nog meer van dit soort video’s in de tijdlijn voorbij komen. Met als gevolg een ‘zie je nu wel, die hormonen zijn helemaal niet goed’-gedachte. Zo kiezen veel vrouwen vervolgens voor natuurlijke anticonceptie met alle gevolgen van dien.

Ongewenst zwanger en een abortus door desinformatie over anticonceptie

Ook huisarts Jojanneke Kant kreeg een 18-jarig meisje in haar praktijk dat op TikTok en Instagram had gehoord dat de pil ‘chemische troep’ is en dat je er onvruchtbaar van kan worden. Kant had al verschillende gesprekken met het meisje gevoerd over anticonceptie, maar de tiener koos uiteindelijk voor periodieke onthouding. Even later bleek ze ongewenst zwanger en onderging ze in het geheim een abortus.

De gevaren van natuurlijke anticonceptie

Onder natuurlijke anticonceptie wordt verstaan:

• De Billingsmethode. Met deze methode kijk je naar je afscheiding om je vruchtbare dagen te bepalen.
• De kalendermethode. Je houdt je menstruatiecyclus bij en bepaald je vruchtbare dagen.
• De temperatuurmethode. Je meet elke dag rond hetzelfde tijdstip je temperatuur om je vruchtbare dagen (je temperatuur is dan iets lager) te bepalen.
• De combinatiemethode. Een combinatie van bovengenoemde natuurlijke anticonceptiemethodes.

Natuurlijke methodes zijn niet voor elke vrouw geschikt en bovendien niet voor elke leeftijd. Alleen als je een zeer regelmatige menstruatiecyclus hebt en de methodes heel zorgvuldig uitvoert, zijn ze betrouwbaar. Jonge vrouwen hebben vaak nog een onregelmatige cyclus, bijvoorbeeld de ene maand 28 dagen en de andere 30. Dan verandert ook je vruchtbare periode.

Ten slotte zijn deze methodes eigenlijk niet bedoeld als anticonceptie, maar juist om je vruchtbare dagen te weten om zwanger te raken, vertelt Lim: “Het berekenen van vruchtbare dagen is eigenlijk een methode voor mensen met een kinderwens. Het is niet ontworpen als anticonceptie en zo zou ik het dus ook niet noemen. De kans om zwanger te worden met deze methode is ook echt een stuk groter.”

Een goede beweging

Wat natuurlijk een goede beweging is, is dat jongeren zich eerst goed willen laten informeren over het gebruik van anticonceptie en de verschillen hierin. Vrouwen willen niet meer zomaar iets in hun lijf stoppen en denken daar eerst goed over na. Het is dan ook slim om een persoonlijke afweging te maken op basis van betrouwbare informatie. Zo adviseert ziekenhuisapotheker Nicole Hunfeld in de Volkskrant aan ouders: “Ga rustig en open het gesprek met uw dochters en zonen aan, en zorg dat ze baas worden over betrouwbare informatie.” Yes, ook zonen, want jongens horen net zo goed als meisjes op de hoogte te zijn van de verschillende anticonceptiemiddelen, de voor- en nadelen en de risico’s op verkeerd of onzorgvuldig gebruik ervan.

De cijfers over ongewenste zwangerschappen en anticonceptie

Bekend is dat minder jongeren de pil slikken. In 2014 Nam 38 procent van de 16- tot 49-jarigen de pil. Nu is dat aantal gezakt naar 29 procent. Vaak wordt een overstap gemaakt naar een hormoon- of koperspiraal.

Abortusklinieken merken dat er een toename is in het aantal jonge vrouwen dat met een ongewenste zwangerschap aanklopt, laat het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGVA) weten aan NOS. “Het gaat dan bijvoorbeeld om meiden die nog geen kind willen, via een app bijhouden wanneer ze vruchtbaar zijn en verder geen andere vorm van anticonceptie gebruiken. En dan gaat het weleens mis”, vertelt voorzitter Raïna Brethouwer.

Betrouwbare informatie over anticonceptie vind je bij het CBG, thuisarts.nl en je huisarts.

7x anticonceptiemiddelen voor jouw puberdochter