Brenda Schaaper Columns 6 jun 2023, 10:58

Leestijd: 6 minuten

Columnist Brenda: ‘Waarom probeer ik dit uit te leggen aan iemand met dementie?’

“Als ik er goed over nadenk, heeft mijn vader eigenlijk nooit de hele genderontwikkeling van mijn kind meegemaakt. Ik heb daar nooit bij stil gestaan, totdat we vorig weekend te maken kregen met een situatie waarbij ze elkaar totaal niet meer begrepen en hier allebei heel verdrietig van werden. Mijn vader heeft namelijk sinds een aantal jaar dementie en de laatste tijd gaat hij hard achteruit.

Nou zal ik meteen zeggen, dat deze genderontwikkeling voor oudere mensen misschien sowieso niet te volgen is. Een nieuw begrip als non-binair is lastig en dat snap ik, want ik heb er zelf ook erg aan moeten wennen. En dan ben ik nog geen 80. Daarentegen is mijn eigen moeder erg open-minded. Ze heeft zelfs een keer een jurk voor mijn kind gekocht, wat ik destijds (nu is het anders) echt wel een ding vond. Het zweet brak mij uit toen ik mijn kind in die jurk zag staan en ik heb bijna de hele middag niks meer gezegd. Ik moest er erg aan wennen en was ook bang dat mijn kind door anderen gekwetst zou worden.

Stoere jongens

Mijn is vader is een ander verhaal. Hij denkt dat alle jongens van stoeien houden en dat je een sterke kerel wordt als je van hem kan winnen met handje druk. Mijn vader vocht vroeger met andere kinderen om zijn zussen te beschermen, want sommige broers waren te zwak, volgens hem. Hij is er nog steeds trots op dat hij wel alles durfde. Zoals jongens horen te zijn. Een andere generatie dus.

Echter, mijn vader is wel dol op Cédé en maakt er niets van dat deze gay is. Hij is een trotse opa die graag bij zijn kleinkind gaat kijken als dit weer eens moet optreden bij een theatervoorstelling, al kan hij het eigenlijk niet meer volgen. Ook heeft hij er nooit iets van gezegd als Cédé op hakken liep. Misschien vond hij er wel iets van, maar hij sprak dit niet uit.

Dementie

En nu heeft mijn vader dementie en is alles anders. Anders in de vorm dat mijn vader alles vergeet en ontzettend veel sterke verhalen vertelt. Hij heeft alles meegemaakt en is overal (en dan bedoel ik echt overal) geweest. Als je begint over je vakantie dan mag je heel even uitpraten, maar al snel zal hij je onderbreken om zijn eigen verhaal te vertellen over het land waar hij natuurlijk ook is geweest. Als je niet weet dat hij dementie heeft dan denk je, wat een avonturier die man. Zijn eigen fantasie is nu zijn waarheid geworden en dat is soms ook best grappig.

In het begin was het ook gênant, daar zal ik eerlijk in zijn. Bijvoorbeeld toen hij met droge ogen aan wild vreemde mensen vertelde dat hij op de maan was geweest. Een wel heel sterk verhaal, zeker als je niet meteen door hebt dat mijn vader dementie heeft. Tegenwoordig geven we er een draai aan en laten we het. Ontkennen heeft namelijk toch geen zin. Het is vooral een mensonterende ziekte die ervoor zorgt dat je langzaam al afscheid moet nemen van iemand die eigenlijk nog leeft. En voor mijn vader is het ook heel erg dat hij constant in de war is en dat dit voor vervelende situaties kan zorgen. Dat merkten we weer toen mijn kind bij hun opa en oma op visite was.

Ongemakkelijk

“Wil je een potje met mij stoeien, Y (mijn vader noemt nog de geboortenaam van mijn kind)? En kom je handje drukken, want daar word je echt een sterke kerel van. Je bent toch een stoere kerel?”

Zomaar even wat woorden van mijn vader die, ongemeend, toch heel hard binnen komen bij mijn kind. Te beginnen met de geboortenaam die mijn kind niet fijn vindt om te horen. Dat Cédé vervolgens ook een kerel wordt genoemd, is ook ongelukkig te noemen. Dit non-binaire kind voelt zich absoluut geen jongen en wil hier ook niet mee geassocieerd worden. Van schrik begint mijn kind daarom hysterisch te lachen. Uit ongemakkelijkheid beginnen we allemaal mee te lachen. Behalve mijn vader die er duidelijk geen end meer aan weet.

We gaan weg om het niet nog ongemakkelijker te maken en Cédé vlucht snel de auto in. Mijn vader heeft ondanks zijn dementie toch door dat er iets aan de hand is en vraagt mij of hij iets verkeerds heeft gezegd. “Hij is toch een jongen”, hoor ik hem vragen. Hij is duidelijk van slag en om de situatie te redden, hoor ik mijzelf aan hem uitleggen dat Cédé non-binair is, geen jongen en geen meisje. En dat het dus echt niet geeft. Natuurlijk is dit veel te ingewikkeld met als resultaat een vader die er nu helemaal niets meer van begrijpt. Waarom probeer ik dit uit te leggen aan iemand met dementie? Waarschijnlijk omdat mijn vader ondanks zijn ziekte opeens de situatie feilloos aanvoelt en dat verwart mij weer.

Verdrietig

Thuis aangekomen, vlucht mijn kind naar hun kamer om hier niet meer vanaf te komen. Na een tijdje besluit ik toch te gaan praten met hen. Mijn kind is verdrietig. Dat mijn vader de geboortenaam zei, vond Cédé nog wel te overzien, maar dat ze ook nog werden aangezien voor een stoere kerel ging een brug te ver. “Opa ziet toch wel dat ik nu lange haren heb? En mijn lange nagels dan?” Mijn kind snapt er niets van dat opa zich zo kan vergissen.

Ik besluit uit te leggen wat dementie inhoudt. Dat je alles vergeet en weer terug gaat naar vroeger. “Je kan het opa niet kwalijk nemen, hij kan er echt niets aan doen. Ik vind het heel erg om te zien dat je er verdrietig om bent en snap dat dit pijnlijk is met je opa. Maar helaas kunnen we dit niet meer veranderen. Het kan zelfs nog erger worden en de enige persoon die invloed heeft op deze situatie, ben jij zelf. Je bent nog jong dus ik snap dat het lastig is om anders te reageren op een situatie die in eerste instantie pijn doet.” Mijn kind knikt bevestigend.

Gekwetst

“Het is zo moeilijk, mam, om je primaire reactie te veranderen als je gekwetst wordt. Zelfs als dit niet expres is, dan wil ik toch reageren. Kan ik mijn primaire reactie wel veranderen?” Ik denk van wel. “De volgende keer zal je je misschien weer gekwetst voelen, maar hopelijk denk je dan snel aan dit gesprek. Dat opa het echt niet zo bedoelt en je alleen nog maar kent als Y die geboren is als jongen. Iets anders kent hij niet. En straks weet hij misschien ook dat niet meer.” Mijn kind begrijpt het.

Ook mijn vader is die hele avond nog van slag geweest, vertelde mijn moeder. En ik zelf ook, omdat ik een verdrietige vader én een verdrietig kind zag. Ik kon er die nacht niet goed van slapen.

Dementie is een rot ziekte. Een ziekte met alleen maar verliezers.”

Brenda Schaaper

Brenda Schaaper is columnist voor J/M Ouders en moeder van Cédé (16). Ze heeft een relatie met Roger die twee dochters heeft (18, 20). In haar columns schrijft Brenda openhartig over alles waar ze tegenaan loopt als moeder van een non-binair kind. Iedere twee weken kun je een nieuwe column van haar lezen op J/M Ouders.

Columniste Brenda: ‘Ik zag dat de jurk fantastisch stond, maar ik vond het zó moeilijk’