Kiki Meijer Seksuele voorlichting 24 mrt 2023, 14:56

Leestijd: 7 minuten

Belle Barbé over seksuele opvoeding: ‘Jonge kinderen hebben nog geen schaamte over dit onderwerp’

Op een gegeven moment krijgt je kind vragen als: “Mama hoe komt een baby in de buik?” Of: “Hoe is de baby uit jouw buik gekomen?” En: “Wat is seks?” De taak is dan aan jou als ouder, om hier op de juiste manier antwoord op te geven. Belle Barbé, specialist in seksuele opvoeding, legt aan J/M Ouders uit waarom het praten over seksuele ontwikkeling zo belangrijk is.

Tegenwoordig zijn alle basisscholen in Nederland verplicht om iets te doen met seksuele voorlichting. De ene ouder vindt dat een goede ontwikkeling, maar de andere ouder moet er niet aan denken dat hun kind op school hier les over krijgt.

Waarom is het zo belangrijk om seksuele voorlichting te geven aan jonge kinderen?

“Dan moet ik eerst verduidelijken wat ik versta onder seksuele voorlichting. Ik ben er bijvoorbeeld geen voorstander van dat je kleuters leert over welke anticonceptiemiddelen er allemaal zijn. Seksuele voorlichting is eigenlijk ook een term die de laatste tijd minder wordt gebruikt.

We spreken tegenwoordig vaker over seksuele vorming of seksuele opvoeding. Het is veel breder dan dat ene moment van seksuele voorlichting waarin je puur kijkt naar het onderwerp seks. Seksuele opvoeding is echt een proces en dat gaat over seksualiteit in de breedste zin van het woord.

Als je dan kijkt naar jonge kinderen gaat het over dingen zoals; het feit dat je een lichaam hebt en daar ook aan mag zitten. Bij jonge kinderen wordt toch vaak gezegd: ‘Niet met je hand in je broek!’ Terwijl een betere boodschap zou zijn: ‘Doe dat maar even niet hier.’ Zo zeg je niet dat het gedrag niet oké is, maar dat de plek daarvoor niet oké is.

Jonge kinderen hebben nog geen schaamte over het onderwerp seks. Het is juist fijn om deze dingen op jonge leeftijd al bespreekbaar te maken, zodat zij hier minder schaamte bij ervaren. Voor kinderen heeft het nog niet de lading die het voor volwassenen wel heeft.”

Volgens Barbé is het leren van een stukje weerbaarheid ook erg belangrijk. “Kinderen moeten kunnen herkennen wat ze voelen en dit ook kunnen leren communiceren naar anderen. Niet alleen het aangeven van grenzen is belangrijk, het herkennen van de grenzen van een ander is ook iets waar aandacht aan besteedt moet worden.”

Wat is geschikt voor welke leeftijd? En wat vooral niet?

“Ik zeg dan altijd twee dingen. Als het gaat om de vragen die een kind stelt dan kun je gewoon een heel klein antwoord geven. Vaak betrekken wij als volwassenen er andere dingen bij die niet nodig zijn. Een kind wil gewoon precies het antwoord op de vraag die zij hebben gesteld. Je hoeft dus niet veel meer te vertellen dan wat het kind aan jou vraagt.

Verder begrijpen kinderen maar een klein deel van de wereld en nog lang niet alles. Op het moment dat het nog niet past binnen hun voorstellingsvermogen zie je eigenlijk dat het vaak het ene oor in en het andere oor uitgaat.

Ik geef even een voorbeeld over mijn oudste dochter toen zij vier jaar was. Zij vroeg mij hoe een baby werd gemaakt. Ik vertelde haar toen over een eitje en een zaadje. Een week later vroeg ik aan mijn man: ‘Schat, mag ik dat brood met die zaadjes?’ Mijn dochter dacht op dat moment dat die zaadjes ervoor zouden zorgen dat er een baby kon groeien.

Hiermee wil ik zeggen dat het nog totaal niet landt bij kinderen. Als mijn dochter denkt dat een zaadje er zo uitziet, is het niet schadelijk voor kinderen om hierover te vertellen. Als het niet aansluit bij de belevingswereld van een kind, blijft het vaak niet hangen.”

Zijn sommige onderwerpen niet te expliciet voor jonge kinderen?

“Ik zou juist hopen dat kinderen nog jonger leren dat het oké is om aan je eigen lichaam te zitten. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat zij dat tijdens het voorlezen in de klas doen, maar wanneer je op je eigen kamer bent en iets fijn voelt is daar niks mis mee. Op die leeftijd zitten hier namelijk geen gevoelens van opwinding bij, dat gebeurt pas in de puberteit, met de intreding van hormonen. Maar ook voor jonge kinderen voelt het geslachtsdeel heel anders aan dan bijvoorbeeld je elleboog.

Er zijn ook veel onderzoeken geweest in de kinderopvang waarbij je ziet dat kinderen hun geslachtsdelen aanraken. Dat doen ze omdat het hun een prettig gevoel geeft en omdat het ze gerust stelt. Het is totaal niet hoe wij dit als volwassenen ervaren.

Door het negeren van dit onderwerp loop je het risico dat kinderen later negatieve associaties krijgen op seksueel gebied. Op het moment dat je een kind leert dat het hun eigen lichaam is en zij daar aan mogen zitten bijvoorbeeld in hun eigen kamer, breng je een hele andere boodschap. Dat is helemaal niet het aanwakkeren van masturbatie, dat is gewoon het oké zijn met je lichaam en het blij zijn met je lichaam.”

Waarom denk jij dat er zoveel weerstand is bij ouders tegen seksuele voorlichting op de basisschool?

“Een groep ouders zegt dat zij die taak van seksuele voorlichting zelf op zich willen nemen. Ik vind het erg fijn om te horen dat er ouders zijn die hiervoor open staan, maar lang niet alle kinderen voelen zich het veilig genoeg bij hun ouders om over dit soort onderwerpen te praten.

Voor deze kinderen is het nog belangrijker dat er dan juist op school aandacht aan wordt besteed, maar óók voor de kinderen die er wel thuis over kunnen praten is school de plek waar je samenkomt met leeftijdsgenoten.”

Sommige ouders denken dat kinderen hierdoor eerder zullen beginnen met experimenteren of dat zij een makkelijkere prooi worden voor seksueel misbruik. Klopt dat?

“Dit is een stuk misinformatie. Uit onderzoek weten we dat dit een verkeerde waarheid is. Juist wanneer we met kinderen het over dit soort onderwerpen hebben, zijn zij veel beter in staat om hun eigen grenzen aan te geven. Ze komen juist minder vaak terecht in grensoverschrijdende situaties. Ook beginnen ze later in hun eerste seksuele handelingen.”

Snap jij de ophef vanuit de ouders?

“Ja, ik snap het. Het is gewoon je kind, dus dat ligt heel erg gevoelig. Je wil je kind beschermen en het beste bieden. Dat is ook goed dat ouders dat doen. Het is verstandig als ouders langs scholen gaan om meer informatie te krijgen over de lessen.

Ik vind het ook heel belangrijk dat scholen communiceren met ouders. Omdat ouders dan ook weten wat er wordt verteld. Er wordt soms zo boos en heftig gereageerd dat er haast geen ruimte meer is voor een gesprek. Dat komt voort uit angst en dat is best begrijpelijk. Maar je kind komt sowieso in aanraking met seks. Juist door ze hier op school meer over te vertellen houdt je meer de controle.”

Hoe pak je als ouder seksuele voorlichting het beste aan?

“Ik heb een boek geschreven voor ouders: 100 antwoorden bij seksuele opvoeding. Ik zou ouders zeker aanraden om dat te gaan lezen. Wat verder vaak goed werkt is om een bepaalde aanleiding gebruiken. Op het moment dat je iets hebt gezien of gehoord op televisie, online of in je omgeving, kan je hier makkelijker een gesprek over starten met je kind.

Laat het een proces zijn. Soms is een klein gesprek van een paar zinnen al voldoende. Het moeten natuurlijke momenten zijn, zoals tijdens een wandeling, de vaatwasser inruimen of een andere actieve bezigheid. Formeel tegenover elkaar aan tafel gaan zitten werkt vaak niet goed. Maak het luchtig en gebruik humor. Er zijn genoeg boeken die leuk zijn om samen te lezen.”

Wat als je kind het er niet met jou over wil hebben?

“Probeer er vooral niet een te groot moment van te maken, maar probeer kleine momenten te pakken om te laten merken aan je kind dat zij dit met jou kunnen bespreken. Dit is eigenlijk de belangrijkste boodschap die je als ouder wil meegeven.”