Redactie Lichaam 19 jun 2018, 13:02

Leestijd: 4 minuten

Au, een aft!

Een aft is een uiterst pijnlijk mondkwaaltje, waar ook kinderen last van kunnen krijgen. Wat is de oorzaak? En is er iets aan te doen, behalve even geen sinaasappels eten?

Wie ooit aften heeft gehad, zal ze onmiddellijk herkennen als ze weer de kop opsteken: venijnig stekende plekjes aan de rand van of onder de tong, aan de binnenkant van de wang of aan de binnenkant van de lip. De zweertjes, want dat zijn het, kunnen variëren in grootte van 1 milimeter tot 1 centimeter, al zullen de meeste niet groter worden dan ongeveer 4 milimeter. Ze zijn meestal grijswit of gelig van kleur en hebben een rode ontstoken rand.

De pijn wordt veroorzaakt doordat de onderhuid bloot komt te liggen. Het is goed te vergelijken met een blaar waarvan het velletje is afgetrokken. En net als bij een blaar geldt: hoe groter, hoe pijnlijker. Kleine aften verdwijnen meestal na een paar dagen. Grote aften, van een halve tot één centimeter groot, verdwijnen meestal na tien tot veertien dagen.

Oorzaak onduidelijk

Aften zijn, in tegenstelling tot wat er wel eens gedacht wordt, niet alleen een grotemensenkwaal. ‘Ik zie het ook geregeld bij kinderen,’ zegt kindertandarts Jaap Veerkamp. Inderdaad, een tandarts. Want dat is degene die er over gaat; niet de huisarts. Hoewel ze er vrij akelig kunnen uitzien, zijn aften volgens Veerkamp niet iets waar je je zorgen over moet maken. ‘Een aft is op zich een onschuldige kwaal. Maar wel een heel vervelende.

Je kunt je er erg ongemakkelijk bij voelen.’ Helaas is er weinig aan te doen – althans, er is geen middel om het te genezen. Het rare is namelijk dat een aft pas verschijnt als de veroorzaker ervan al is verdwenen. Vermoedelijk is de oorzaak een virus, maar daar is nog weinig duidelijkheid over. Het enige wat je kunt doen, is de kwaal verzachten door de aft aan te stippen met een aanstipvloeistof, zoals bijvoorbeeld Pyralvex. Daarmee wordt de ontstoken plek tijdelijk ‘geëtst’, waardoor je even van de pijn af bent.

Andere middelen die wel eens geopperd worden, zoals desinfecterende mondwatertjes, hebben geen zin, vertelt Veerkamp. ‘Je kunt de kwaal immers niet genezen, want hij is al op zijn retour.’ Wel bestaan er allerlei theorieën waarom de een er gevoeliger voor is dan de ander. Volgens een van de vele volkswijsheden, heeft het vooral te maken met een gebrek aan vitamine C. Toch is dat nooit aangetoond. Veerkamp: ‘Wat we wel weten, is dat mensen met een verminderde weerstand er vaker last van hebben.’

Een andere theorie, dat volwassenen en kinderen die gevoelig zijn voor het virus dat koortsuitslag veroorzaakt ook vaker last hebben van aften, wijst hij af. ‘Dat koortsuitslagvirus is zó algemeen, dat het te eenvoudig zou zijn om dat als boosdoener aan te wijzen.’ Wat volgens hem wel een rol zou kunnen spelen, zijn de zogenaamde ‘microtrauma’s’. ‘Deze hele kleine beschadigingen in je mond, kunnen ontstaan als je bijvoorbeeld op je tong bijt, als je heel scherp eet of als je gebit net zeer grondig is schoongemaakt door de mondhygieniste.’

Stress of ziekte

Aften worden ook wel in verband gebracht met stress, voedselallergie en een aantal ziekten zoals Coeliakie, Colitis Ulcerosa en de ziekte van Crohn.

‘Dat klopt,’ zegt Veerkamp. ‘Maar pas op dat je niet bij iedere aft gaat denken: oh, mijn kind is gestrest of heeft een akelige darmziekte. Als je bang bent dat je kind gestrest is, kijk dan naar andere signalen. Naar eventuele buikpijn, een verschil in levendigheid, dat soort dingen. Een enkele aft is niet genoeg om een kind als gestrest te bestempelen. En hetzelfde geldt eigenlijk voor die andere ziekten. Het is inderdaad waar dat mensen met de genoemde darmziekten ook vaak last hebben van aften, maar dat betekent natuurlijk niet dat het omgekeerd ook zo hoeft te zijn.Immers: een koe is een dier maar een dier is niet altijd een koe.’

Los van een beetje aanstippen, valt er aan aften dus niet zoveel te doen. Het is hooguit enigszins te voorkomen door het beperken van stress en door een gezonde manier van leven. Maar ook daar valt weer op af te dingen. Zo hebben rokers weer minder last van aften dan niet-rokers. ‘Maar roken zou ik toch niemand willen aanraden!’ zegt Veerkamp. ‘Het is wel goed om te weten dat de mondholte een heel gezond milieu is. Het is er warm en goed doorbloed, waardoor wondjes snel kunnen genezen. Gebeurt dat niet, zijn de aften na tien dagen bijvoorbeeld nog niet over, dan moet je even langs bij de tandarts om te kijken wat er aan de hand is. Als dat nodig is, zorgt die voor een verwijzing naar de specialist.’