Redactie Mentale gezondheid 2 okt 2021, 21:20

Leestijd: 9 minuten

ADHD maar liever geen Ritalin? Deze 7 alternatieven kun je proberen

Kinderen met ADHD of ADD krijgen vaak Ritalin, Concerta of andere medicijnen voorgeschreven voor een beter concentratievermogen en meer rust. Toch zijn ook andere dingen die je als ouder kunt proberen voordat je je kind met ADHD eventueel medicatie geeft en die je kind kunnen helpen naast medicijngebruik.

Veel kinderen zijn geholpen bij het gebruik van Ritalin of andere psychostimulantia, medicijnen met een stimulerende werking op het centrale zenuwstelsel en het vermogen om concentratie te verhogen. Toch zijn er alternatieven te bedenken mocht je als ouder niet direct naar de medicatie willen grijpen.

Medicatie bij ADHD en ADD: Ritalin

Kinderen worden door het gebruik van de medicatie minder snel afgeleid en worden rustiger. Niet voor niets krijgt jaarlijks zo’n 4-5% van de kinderen tussen de 4 en 18 jaar met AD(H)D medicatie voorgeschreven.

Heeft je kind AD(H)D klachten maar ben je huiverig om je kind medicatie te geven – of ben je er zelfs op tegen – dan zijn er verschillende alternatieven op de markt die jullie kunnen proberen. Sommige met bewezen resultaat en andere niet of minder.

Gebruikt je kind Ritalin of een ander medicijn en heeft hij hier baat bij; de trainingen in het onderstaande lijstje kunnen je kind extra te helpen bij het verbeteren van zijn concentratie en/of meer rust geven.

1. Cognitieve gedragstherapie

Als er bij een kind ADHD wordt gediagnosticeerd is het aan te raden eerst te beginnen met (cognitieve) gedragstherapie (CTG). Tijdens deze therapie leert een kind zich bewust te worden van het eigen functioneren. Met name de impulsiviteit van ADHD’ers zorgt vaak voor irritatie in de omgeving en brengt het kind niet zelden in de problemen. CTG helpt een kind meer grip en controle te krijgen op deze impulsiviteit. Kinderen leren eerst na te denken (ze leren dat er aan een handeling altijd een gedachte en/of gevoel vooraf gaat) en dan pas te doen.

Kinderen met ADHD hebben vaak ook grote moeite met plannen en organiseren. Gedragstherapie kan ook helpen bij het aanleren van vaardigheden om dit beter onder controle te krijgen, zoals het leren plannen van huiswerk en het verbeteren van de concentratie. De training ‘Zelf plannen’ voor middelbare scholieren is een mooi voorbeeld van een dergelijke gedragsinterventie.

Blijkt de problematiek niet alleen met gedragstherapie te behandelen, dan kan besloten worden een kind daarnaast ook medicatie te geven.

2. Mindfulness

Kinderen met AD(H)D kunnen erbij geholpen zijn om een cursus mindfulness te volgen, ook als ze medicatie nemen. De training heeft als doel de aandacht en concentratie te verbeteren en impulsiviteit, agressie en andere gedragsproblemen te verminderen. Vaak loopt parallel aan de kindercursus een mindfulnesstraining voor de ouders. Zij leren hier op een kalme, onbevooroordeelde wijze met hun kind om te gaan en kunnen zijn of haar training ondersteunen. Uit wetenschappelijk onderzoek van UvAMinds blijkt dat de mindfulnesstraining werkt. De AD(H)D-symptomen bij kinderen die een mindfullnestraining doen, neemt aanzienlijk af, zo gaven ouders aan. Ook merkten ouders dat ze zelf minder ongeconcentreerd of hyperactief zijn.

Voor de ouders zijn er ook nog aparte trainingen om te leren hun kinderen meer steun en structuur te geven. “Het leuke van deze Barkley-oudertrainingen is dat je in de deelnemersgroep ook verhalen van andere ouders hoort, waardoor je (h)erkenning vindt en van elkaar kunt leren”, vertelt gezondheidszorgpsycholoog Sacha Lucassen. De deelnemers krijgen uitleg over welke factoren AD(H)D-gedrag in stand houden en hoe je met een beloningssysteem kunt werken en meer structuur kunt bieden.

Kinderen zelf aan de slag met mindfulness

Bij de mindfulness-voor-Kids-cursus moeten ouders ook aan de slag. “Zij zien hun kind elke dag en zijn dus de beste therapeuten,’ vindt Lucassen. ‘Onze ervaring is dat het vaak succes oplevert als je ouders therapeutische vaardigheden leert. Wij adviseren nooit alleen medicatie; die moet altijd samengaan met een of andere vorm van cognitieve gedragstherapie via de ouders en psycho-educatie voor het kind.”

Tijdens individuele gesprekken laat de psycholoog de kinderen zien dat er ook positieve kanten aan AD(H)D zitten. “We vragen ze de voor- en nadelen op te schrijven. En die positieve kanten blijken er wel degelijk te zijn. Eerst moet je door het keurslijf van school, en daarna kun je die creatieve kanten gebruiken, zeg ik dan.”

Ouders krijgen door de training meer zelfvertrouwen. Lucassen: “Vaak zeggen ze: ‘Eerst ren je achter je kind aan om elk brandje te blussen, door de training ontwikkel je visie waardoor de juiste aanpak duidelijker wordt. Je weet wat je moet doen. Dan kun je nog weleens worden verrast, maar als je weer even bedenkt wat je visie is, volgen vanzelf de handvatten.’ Uit onderzoek is ook gebleken dat AD(H)D bij kinderen het beste wordt aangepakt met een combinatie van medicatie en oudertrainingen.”

3. Homeopathie

Hoewel veel artsen en psychologen niet geloven in de werking van homeopathie, zijn er mensen die wel van de werking overtuigd zijn. Ook bij de aanpak van AD(H)D. Frans Kusse bijvoorbeeld. Hij is al 27 jaar homeopathisch arts. Kusse; “AD(H)D is een verzameling van symptomen. Maar de oorzaak kan van alles zijn, ik ga op zoek naar wat erachter zit. Wat is de oorzaak van aandachtsproblemen? Vaak speelt erfelijkheid een rol en zie je dat andere familieleden ook concentratie-problemen of onrust hebben. Dan kunnen er andere factoren zijn die dit versterken.” Net als een gewone arts brengt hij eerst de klachten en symptomen in kaart. “Als een detective ga ik op zoek naar oorzaken. Gebeurtenissen als een scheiding kunnen een rol spelen, voeding is een factor die van belang kan zijn: hoe zit het kind in elkaar, waar reageert het op?”

Homeopathie kost tijd

Er zijn zo’n drieduizend homeopathische middelen waaruit Kusse vervolgens een keuze gaat maken. “Je zoekt welk geneesmiddel bij een specifiek kind past om beter in balans te komen.” Bij grofweg 60 tot 70 procent van de kinderen die bij hem komen, werkt een homeopathisch middel, schat Kusse. “Die kun je goed helpen. Soms is er geduld nodig om te zien of een behandeling aanslaat, soms hebben we meer informatie nodig van een kinderarts. Als ouders hier komen en zeggen: er moet nu iets gebeuren, want het gaat mis op school, dan zeg ik: we proberen drie maanden homeopathie, als er dan niets is verbeterd, begin dan met Ritalin. Ik ben niet tegen dat middel, maar in mijn visie is het geen echte oplossing maar een bestrijding van symptomen.”

Een homeopathisch middel wordt tijdelijk voorgeschreven. “Het doel is genezing. Als je een goed middel vindt, heeft het kind minder klachten. Daar is meestal tijd voor nodig, een aantal maanden tot een jaar. Als het goed gaat, dan bouw je het middel af.” Iedereen mag zich homeopaat noemen. Kusse raadt ouders daarom aan naar een homeopaat te gaan die lid is van de artsenvereniging voor homeopathie VHAN of de NVKH (vereniging van professionele homeopaten).

4. Eliminatie- of RED-dieet

Lidy Pelsser van het Pelsser RED centrum (voorheen ADHD Research Centrum) in Eindhoven heeft ruim tien jaar onderzoek gedaan naar het zogeheten eliminatiedieet. Dit is een dieet voor kinderen met ADHD en de agressieve gedragsstoornis ODD, waaruit verschillende voedingsmiddelen zijn geschrapt.

Meestal wordt druk gedrag in verband gebracht met suiker, kleurstoffen of kunstmatige zoetstoffen. Maar vaak blijken kinderen juist te worden beïnvloed door normale voedingsmiddelen. Het eliminatiedieet duurt vijf weken en is streng. Kinderen mogen maar een beperkt aantal voedingsmiddelen eten, zoals kalkoen, lamsvlees, rijst, honing, brood en diverse groente- en fruitsoorten, bijvoorbeeld bloemkool en banaan. Als het kind na vier weken ander gedrag vertoont, wordt het dieet weer langzaam uitgebreid. Stapsgewijs wordt in de gaten gehouden waarop een kind reageert.

Volgens onderzoek in 2011 van dit researchcentrum en UMC St Radboud verbetert het gedrag van 60% van de kinderen die het dieet volgen sterk. Dit onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift The Lancet. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Mileu) stelde echter in hetzelfde jaar dat er onvoldoende bewijs is dat specifieke voedingsadviezen de symptomen van ADHD kunnen verergeren of verminderen. Kortom; of het echt werkt is niet duidelijk.

5. Neurofeedback

Neurofeedback is een training van de hersenen om psychische klachten, waaronder aandachtsproblemen, AD(H)HD, PDD-NOS, angst en slaapproblemen te verminderen. Neurofeedback is geen wondermiddel. Wel vormt het soms een goed alternatief voor medicatie of kan het de afhankelijkheid van medicatie verminderen. Neurofeedback is geschikt voor kinderen vanaf 6 jaar en de training is bij verschillende centra in Nederland te volgen.

Neurofeedback bij ADHD en ADD is nog niet ‘evidence based‘. Zowel in de klinische praktijk als in verschillende onderzoeken worden wel goede resultaten gevonden, maar er is meer wetenschappelijk onderzoek nodig om echt harde uitspraken te kunnen doen. Uit onderzoek dat wel reeds is verricht, komt naar voren dat neurofeedback bij ADHD en ADD goede resultaten laat zien, waarbij de effecten op ‘aandachtstekort’ en ‘impulsiviteit’ groot waren en de effecten op ‘hyperactiviteit’ middelgroot waren (Arns et al. 2009). In de praktijk zien we dat neurofeedback bij 70-85% van de kinderen en volwassenen met ADHD en ADD leidt tot een duidelijke afname van de klachten. Kijk hier voor meer informatie.

6. Braingame Brian

Braingame Brian is een cognitieve training voor kinderen van 8 – 12 jaar met ADHD. De training wordt gezien als aanvullend op effectief gebleken behandelingen bij kinderen met ADHD, zoals psycho-educatie, oudertraining, leerkrachttraining en medicatie. Braingame Brian kan niet als een op zichzelf staande behandeling worden gezien.De training kan thuis op de computer worden gedaan onder begeleiding van gecertificeerde trainers. De training kost ongeveer 100,- euro en duurt 6 weken.

De eerste onderzoeksresultaten van Braingame Brian bij kinderen met ADHD zijn positief, zo meldt de website. Niet alleen op de getrainde taken zelf gaan de kinderen significant vooruit, maar ook verbeteren hun cognitieve vaardigheden en nemen volgens de rapportage van hun ouders hun ADHD-gedragskenmerken af (Ten Brink et al., 2011; Van der Oord et al., 2012). Kijk voor meer informatie en de onderzoeksresultaten op: www.gamingandtraining.nl

7. LTO3 in plaats van Ritalin of Concerta

LTO3 is een voedingssupplement uit Canada dat zegt te helpen tegen AD(H) en psychische klachten. Er zitten drie ingrediënten in LTO3:

• L-Theanine
• Viskuitextract (sementis)
• Blauw glidkruid

Sommige mensen en kinderen gebruiken LTO3 als een natuurlijk alternatief voor medicatie als Ritalin en Concerta. Zij geven aan dat ze door de goede werking ervan konden afbouwen van hun normale medicatie en uiteindelijk soms konden stoppen. Vervelende bijwerkingen van medicatie als Ritalin verdwenen hierdoor ook. LTO3 is echter niet een bewezen vervanging voor medicatie als Ritalin en wordt door sommige mensen gezien als kwakzalverij. Kijk hier voor meer informatie.

Met dank aan orthopedagoog Mariëlle Beckers. Ze is samen met psycholoog Sonja Borgsteede eigenaar van Buro Bloei en heeft 4 dochters en 3 zonen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar.

Lees ook:

• ADHD bij meisjes: 9 signalen waaraan je het kunt herkennen
• Een kind met ADD opvoeden? Deze 12 tips kunnen je helpen